چکیده:
ساختار قدرت سیاسی و توزیع فضایی آن یکی از مهمترین موضوعاتی میباشد که در جغرافیای سیاسی مورد
بررسی قرار میگیرد. کشور ایران با تمدن چند هزار ساله دارای ساختار قدرتی متمرکز و بسیط میباشد و
دلایل آنرا باید در ایران باستان و ریشه تشکیل اولین حکومت ایرانی (ماد) و سیر گرایش به تمرکز قدرت
جستجو کرد.
تحقیق حاضر با بررسی ساختار فضایی قدرت سیاسی در ایران باستان یعنی در دورههای مادهاء هخامنشان؛
اشکانیان و ساسانیان به کنکاش در دلایل موئثر بر ساختار قدرت در ایران باستان میپردازد و بر این اساس بهنظر
میرسد که دلیل تشکیل اولین دولت متمرکز ایران یعنی مادهاموقعیت جغرافیایی ایران و و جود دشمن خارجی
قدرتمندی بهنام آشور میباشد.
ساختار قدرت در ایران در ابتدا متمرکز نبوده بلکه بیشتر حالت الیگارشی داشته است که این ساختار رفته رفته
به شکل بسیط در آمده و در دوره ساسانیان بهشکل حکومت بسیط متمرکز تغییر حالت داد و یکی از مهمترین
دلایل آن نفوذ مبلغان مذهبی در ساختار قدرت میباشد. لازم بهذکر است عواملی دیگر چون وسعت جغرافیایی؛
و ناهمواریها در الگوی فضایی توزیع قدرت سیاسی در ایران مور بودهاند
Introduction: Political power’s structure and its spatial distribution is one of the most important issues in political geography. Iran، with thousand years of civilization، has a centralized state and its causes must be seek in ancient Iran and the roots of the formation of the first Iranian government (Medes) and the trend to centralizethe power. Methodology: This paper deals with the exploration of reasons that influenced the power structure in ancient Iran by investigating the structure and spatial distribution of power in ancient Iran in the Median، Achaemenid، Parthian and Sassanid eras. Researchers claim Iran's geographical location and the existence of a powerful foreign enemy named Assyria were the reason of formation of the first centralized government of Iran named Medes. Conclusion: In the beginning، the power structure was not centralized، but was more like an Oligarchy and this structure gradually and in particular in the Sassanid era turned into a centralized and unitary system، and one of the most important reasons was the influence of missionaries in the power structure. It is also necessary to mention that other factors like geographic area and ripples have been effective in the pattern of spatial distribution of political power in Iran.
خلاصه ماشینی:
در دوره مادها بيشتر مردم دامدار بوده و به دامپروري يا کشاورزي ميپرداختند و نميتوان گفت که فرهنگ سياسي خاصي در دوره مادها وجود داشته و مدارک معتبري در اين مورد وجود ندارد ولي نظام پدرسالاري به شدت در دوره مادها رعايت ميشد و ميتوان گفت نظام پدرسالاري در شکل حکومت مادها مؤثر بوده است به دليل اينکه در دوره مادها پدر قدرت مطلق خانواده بوده ، نظام دهخدا منشي در اين دوره نيز حاکم بوده و همان طور که در معرفي دياکو در منابع تاريخي مانند هرودوت يا تاريخ ماد دياکانوف و ديگر منابع آمده انتخاب دياکو بخاطر اين بوده که عادل و دادگر بوده و در قبيله خود به عنوان فردي صاحب منصب و داراي اعتبار شناخته شده بود.
ولي در اين دوره که همه سرزمين ايران اشکاني نبودند و وحدت فرهنگي وجود نداشت چون فرهنگ هلني تا حد زيادي در ايران نفوذ کرده بود و طبقات بالاي جامعه به زبان هلني آشنايي داشتند و بيشتر مکاتبات با زبان و فرهنگ هلني انجام ميشد حتي برخي آئين هاي هلني هم در ايران اجرا ميشد وحدت زباني هم وجود نداشته ، کشور به صورت ملوکالطوايفي خودمختار اداره ميشد و ايالاتي مانند خوزستان و فارس و آذربايجان حتي براي خود سکه ضرب ميکردند، اشکانيان هيچ دين و مذهب خاصي را تبليغ نميکردند و همه مذاهب و اديان داراي آزادي تبليغ و مردم در انتخاب مذهبشان از حکومت مرکزي تبعيت نميکردند، پس بايد دليل اين ثبات و عمر طولاني سلسله اشکاني را در عدم تمرکز سياسي و مذهبي و فرهنگي اين دوره جستجو کرد چون فارس ها و زرتشتيان بودند که بر عليه اشکانيان شوريدند آن هم براي کسب قدرت به بهانه اينکه اشکانيان به دين و آئين نياکان خود يعني هخامنشيان پايبند نبودند.