چکیده:
مصرف یکی از شاخصه های مهم اقتصادی در هر جامعه ای است ، به طوری که نسـبت شایسـته بـین تولید و مصرف در هر اقتصادی یک ضرورت به شـمار مـیرود. یکـی از اصـول موجـود در علـم اقتصـاد متعارف که به ظاهر از وجوه افتراق نظام های اقتصادی مبتنی بر اندیشه بشری و نظـام اقتصـاد اسـلامی است ، اصل تناقض خست یا معمای صرفه جویی میباشد. بنـا بـر ایـن اصـل ، چنانچـه در سـطح فـردی صرفه جویی صورت گیرد، اما این افزایش در پس انداز، تحرکی در سرمایه گذاری ایجـاد نکنـد، در سـطح کلان مصرف کم شده ، در نتیجه ، تولید پایین میآید و درآمد ملی کاهش مییابد. به نظر میرسد چنین اصلی بسیاری از آموزه های اسلامی همچون نهی از مصرف افراطی و امر بـه میانـه روی در مصـرف و... را به چالش بکشد. لذا این مقاله با روش تحقیق تحلیلی ـ توصیفی به بررسی آموزه هـای قرآنـی در حـوزة مصرف و صرفه جویی به جستجوی پاسخی مناسب برای معمای صرفه جویی میپردازد. از یافته های ایـن تحقیق میتوان به الگوی قرآنی مصرف قوام به عنوان الگوی بهینه تخصیص منابع و نیز مشوق افـزایش میل نهایی به مصرف در سطح کلان اشاره کرد که از پیامدهای آن میتـوان بـه انفـاق ، زکـات ، خمـس ، صدقه ، قرض الحسنه و... برای سوق دادن صرفه جوییها به سرمایه گذاری و گـردش مـال در اقتصـاد نـام برد.
خلاصه ماشینی:
آنچه این مقاله بنا دارد بدان بپردازد، تبیین این موضوع است کـه بـه نظـر مـیرسـد طـرح چنـین شبهه ای ناشی از عدم شناخت ماهیت اقتصاد با رویکرد قرآنی یا اسلامی اسـت ، چـرا کـه بـا تـدقیق در مفاهیم اقتصادی پس انداز و سرمایه گذاری در اقتصاد متعارف و بررسی رویکـرد قرآنـی آن ، درمـییـابیم دعوت اسلام به قناعت در سطح فردی نه تنها منجر به کاهش مصرف در سطح کلان نمـیشـود کـه در واقع ، به معنای مصرف قوام یا بهینه و پس انداز در مفهومی گسترش یافته است و در اصطلاح ، اقتصـادی تابع مطلوبیت فرد مسلمان ، تابعی از نوع دوستانه (Altorism) مـیباشـد؛ یعنـی مطلوبیـت او، تـابعی از مصرف خود و مصرف دیگران میباشد، به طوری که افزایش مصرف خود و مصرف هم نوعان بر مطلوبیـت آن میافزاید.
سیدینیا (١٣٨٨) در مقالۀ خود با عنوان «مصرف و مصرف گرایی از منظر اسـلام و جامعـه شناسـی اقتصادی»، بعد از تبیین آثار مصرف گرایی در جامعه ، آن را از دیدگاه آموزه های اسلامی بررسی می کنـد و به این نتیجه می رسد که مصرف به خودی خود پدیده ای مذموم نیست و اسلام نیز مسلمانان را بـرای تأمین نیازهای زندگی تشویق می کند، اما مصرف گرایی و هدف قـرار دادن مصـرف آثـار منفـی داشـته ، همسو با مفاهیمی چون اسراف ، تبذیر و اتراف بوده است و از دید اسلام مذموم شمرده شده است .