چکیده:
بازشناسی مکی از مدنی خواه سوره باشد یا آیه، دربارۀ اسباب النزول، همچنین در زمینههایی مانند شناخت ناسخ و منسوخ، مطلق و مقید، عام و خاص و مانند آنها سودمند است. از این رو در گذرگاه تاریخ، پیوسته محققان تلاش کردهاند سورههای مکی را از مدنی بازشناسند. در تشخیص مکی یا مدنی بودن بیش از سی سوره میان محققان، از جمله جلالالدین سیوطی اختلاف نظر وجود دارد. او درکتاب الاتقان فی علوم القرآن، برای اثبات عقیدۀ خود به روایاتی استناد کرده که در کتب روایی و تفسیری اهل سنت ذکر شده است. در این جستار، با بررسی اسناد و متن این روایات، نشان داده شده است که این روایات هم از لحاظ سند و هم از جهت محتوا با ضعفهای جدی روبهرو هستند.
خلاصه ماشینی:
از آنجا که در میان سورههای مورد اخت̂Oف(که به ٣٢ سوره مـیرسـد) حجـم بیشتری از اخت̂Oفات از جانب سیوطی مطرح شده و او در تمامی ایـن مـوارد، بـرای تأیید نظرش به روایات استناد کرده، و در این بین ، عباراتی همچون «ایـن روایـت بـا سندی معتبر نقل شده است » و «روایت بـه سـند صـحیحی روایـت شـده»(سـیوطی، ١٤٢١ق ، ج١، ص٦٥ و ٦٧) را به کار برده است .
(عسق̂Oنی، ١٤٠٦ق ، ج١، ص٥٨٤) عبارات پیش رو، نشانگر این است کـه ولیـد بـن مسلم به بدترین نوع تدلیس ، یعنی «تدلیس تسویه ٤» مـیپرداختـه اسـت : «صـالح بـن محمد میگوید، از هیثم بن خارجه شنیدم که میگفت : به ولید گفتم ، حدیث اوزاعـی را فاسد کردی، گفت : چگونه ؟ گفتم : تو از(اوزاعی از نافع ) و از(اوزاعی از زهری) و غیر آنها روایت میکنی، درحالیکه بین اوزاعی و نـافع ،(عبـدالله بـن عـامر٥) و بـین اوزاعی و زهری،(ابراهیم بن مرة- قره ٦- و غیر آنها) وجود دارد، پس چون اوزاعـی از آنها روایت کرده و آنها ضعیف میباشند، تو آنها را از سند میاندازی و روایت اوزاعی را از ثقات، جلوه میدهی.
سوره تکاثر(مکی) *دیدگاه سیوطی براساس متن روایات سیوطی، مدنی بودن این سوره را برگزیده است ، و برای تأیید نظر خود، به روایاتی از طریق امام علیع، ابن بریده، ابی بن کعب و قتاده استناد کـرده اسـت .
روایات مورد استناد سیوطی، در تضاد با روایـاتی اسـت کـه در ترتیـب نزول سورهها آمده و سورٔە کوثر را مکی میدانند، و سیوطی خود نیز این روایـات را در ا́Oتقان ذکر کرده است .