چکیده:
چیستی محکم و متشابه، پرسشی است همزاد قرآن کریم که قرآن پژوهان از دیرزمان در پی یافتن پاسخی مناسب برای آن بوده اند. در این میان، علامه طباطبائی از جمله کسانی است که به شایستگی از عهده این مهم برآمده است. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی، به نقل و نقد دیدگاه مرحوم علامه می پردازد و هدف آن، بررسی آراء و نظریات علامه در عرصه احکام و تشابه و تحلیل آن است. مرحوم علامه معتقد است: متشابه به معنی چند مدلولی مشتبه با یکدیگر که مراد واقعی در آن نهان است وجود دارد. علامه با تاسیس اصل مخلوط شدن نزولات غیبی و آسمانی بعد از فرود به زمین با ناخالصی ها، وجود تشابه در قرآن را امری طبیعی می داند و تعیین مراد واقعی در متشابه را بر عهده آیات محکم که متقن و مستحکم است و ویژگی ام الکتابی دارد می گذارد. به باور علامه، این دیدگاه برخاسته از تدبر در قرآن و برگرفته از مکتب تفسیری اهل بیت علیهم السلام است.
The question of nature of ambiguous and unambiguous is twin with the Glorious Quran and researchers of the Quran have long searched for its proper answer. In the meantime، Allamah Tabatabaii is one of the scholars who have admirably answered the question. Using a descriptive analytical method، the present paper recounts and criticizes late Allamah Tabatabaii’s view with the aim of reviewing his views and theories about injunctions، ambiguity and its analysis. Allamah believes that ambiguity means several ambiguous significations in which real intention is hidden. Having established the principle of mixture of hidden and heavenly descends with impurities after descending on the earth، Allamah thinks that the existence of ambiguity in the Quran is natural and unambiguous verses which are well-grounded، solid and as Mother of the Book should determine the real intention of ambiguous verses. He believes that this view is resulted from deliberation on the Quran and interpretive school of Holy Prophet’s Household (peace be upon them).
خلاصه ماشینی:
"اصل سنجش با آیه مقسم: علامه طباطبائی با توجه به تقسیم آیات به محکم و متشابه و خصیصه أم الکتابی برای آیات محکم، و تعیین مراد از متشابهات به وسیله آن از یک سوی، و فتنه انگیز بودن متشابهات و نظر سوء بیماردلان به آن از سوی دیگر، این تقسیم و خصایص آن را به عنوان ملاکات درستی تفسیر محکم و متشابه تلقی و در نقد آراء، نظریات و دیدگاه ها بدان تمسک می کند.
علامه طباطبائی در نقد این ادعا می نویسد: إحکام و تشابه دو وصف آیات قرآن است از این جهت که بر معرفتی از معارف الهی دلالت دارد، حال چگونه ممکن است که نتوان به مراد برخی از الفاظ دست یافت؟ و این در حالی است که آیات قرآن همه نور، هدی و برهان است (همان، ج 3، ص 35)، ضمن آنکه دانستن زمان قیامت و کیفیت آن جزء مدلول آیه نیست تا متشابه باشد.
نتیجه گیری به باور علامه طباطبائی، قرآن کریم مشتمل بر آیات متشابه به معنی چند معنایی و مدالیل مشتبه و ملتبس با یکدیگر است که مراد واقعی در بین آن معانی پنهان است؛ چون تشابه آیه به خاطر تشابه در مراد است نه وجود تأویل که در محکم نیز وجود دارد."