چکیده:
این مقاله با بررسی منابع مکتوب پیرامون هنر و فرهنگ قاجار و با روش توصیفی به تحلیل نقش فتحعلی شاه در حمایت و همچنین نحوه بهره برداری سیاسی از هنر در دوره اول قاجار پرداخته می شود. فتحعلی شاه قاجار با شناختی که از تاریخ ایران داشت به خوبی توانست وجه کاربردی هنر را در راستای سیاست بقا و سلطه قدرت خودش به کارگیرد. وی برخلاف بسیاری از اسلاف خود، همانند شاهان باستان به یک جنبه قویی تر هنر نیز آشنا بود و آن قدرت تبلیغاتی هنر بود؛ ازاین رو با به خدمت گرفتن جمعی از برترین هنرمندان زمان خود موفق شد با صرف هزینه های بسیار از هنر همچون رسانه ای قدرتمند در جهت افزایش مشروعیت و سلطه سیاسی و اجتماعی خودش چه در بعد داخلی و چه در بعد خارجی بهره ببرد. این امر باعث شد که در زمان وی ایران شاهد یکی از دوران شکوهمند هنر ایرانی باشد؛ لیکن پس از مرگ وی سنت وی آن چنان که باید مورد پذیرش قرار نگرفت و مورد انتقاد و بی مهری واقع شد، با وجود این علی رغم اشتهار به بی لیاقتی در سیاست و کشورداری فتحعلی شاه یکی از مهم ترین حامیان هنر ایران باقی ماند.
خلاصه ماشینی:
"او که به خوبی به قدرت بالای تبلیغاتی هنر واقف بود در دوران زمامداری اش به خوبی توانست از ١ـ به طور کلی یکی از ویژگی هایشاهان قاجار هنر دوستی آنها بود در این میان دو پادشاه قاجار یعنی فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه که بیش از دیگر شاهان قاجار نیز حکومت کردند، از حامیان و مروجان اصلی سنت هنر و به ویژه نقاشی درباری بودند تا جایی که سلیقه و نوع حمایت ایشان از هنر تا حد زیادی در سیر تحول هنر ایرانی پس از خود تأثیر گذاشت .
لیکن با توجه به موقعیت تاریخ و فرهنگی خاندان قاجار و با توجه به نقش و سلیقه فردی و آگاهی فتحعلی شاه از هنر و نقاشی می توان او را یکی از مهم ترین و تأثیرگذارترین حامیان هنر درباری ایران نام برد تا جایی که هنرمندان در بار وی توانستند یکی از اوج های هنر تصویری ایران را در زمان و تحت نظارت وی به انجام برسانند، ولی توجه به هنر و هنرمندان در حد دربار ماند و بعد از پایان حکومت وی و مرگ وی دیگر این نظام زیبایی شناسی و سبک درباری وی از شکوه و جلال خود فرود آمد و تغییر شکل داد، فتحعلی شاه را می توان از معدود پادشاهان ایران دانست که به خوبی به قدرت تبلیغاتی هنر واقف بود و به خوبی توانست این از جنبه هنر بهره برداری کند و در رقابت با دیگر ملل جهان و هم ذات پنداری با شاهان بزرگ سلسله های باستانی ایران و تحت تأثیر فضای فرهنگی اروپا مسیر نقاشی ایرانی را به سمت دلخواه خود سوق دهد و تأثیر مهمی بر تاریخ تصویری ایران بگذارد، هرچند سنت درباری وی تا حد زیادی به همان دوران وی محدود ماند."