چکیده:
هر فردی از محیط طبیعی خود تصویر ذهنی دارد. برای توصیف چنین تصاویر ذهنی، جغرافیدانان فرهنگی از اصطلاح ادراک محیطی کمک گرفتهاند. برای درک چرایی استقرار گروههای انسانی در محیط طبیعیشان، جغرافیدانان نه فقط باید از خصایص محیط مربوطه آگاه باشند، بلکه همچنین بایستی با نحوه نگرش و ادراک واجدین فرهنگ نسبت به محیط طبیعی نیز اطلاع داشته باشند. بطور کلی درک مردم از محیط زیستشان همانند تجربههایشان نسبت به یکدیگر فرق میکند و همچنین علایقشان هم نسبت به یکدیگر متفاوت میباشد ، بطوری که ارزشها، اعتقادات ریشه دار و یا هر آنچه که برای اشخاص و جامعه ارجحیت دارند بر ادراک و معرفت آنان تأثیر گذارند . سازمان فضایی منابع طبیعی شمال ایران و فرمهای فضایی شکل گرفته در آن تا حدود زیادی به نوع منابع محیطی موجود در آن (جنگل، مرتع، رودخانههای پرآب، چشمههای فراوان و ...)، و همچنین به ادراک محیطی ساکنین آن بر میگردد. بنابراین شناخت میزان ادراک آنان در مورد نقش ، کیفیت و علل تخریب منابع طبیعی بمنظور اصلاح و ترمیم شکافهای ایجاد شده که بواسطه برهم خوردن تعادلهای محیطی در این سازمان فضایی بوجود آمده از ضروریات اساسی میباشد، امری که تا بحال کمتر به آن توجه شده و بیش از دو دهه است که با صرف میلیاردها ریال هزینه های تحقیقاتی و مطالعاتی سعی در القای این دیدگاه میباشد که عامل اصلی این بهمریختگی جنگل نشینان و معیشت دامداری سنتی مربوط به آنان می باشد، حال آنکه بنظر میرسد نگرش و نحوه بهره برداری از منابع طبیعی حوزه های آبخیز شمال ایران با نوع و میزان ادراک محیطی جوامع محلی ( ساکنین قلمروهای جلگه ایی – میانکوهی و کوهستانی ) ساکن آن ارتباط معنی داری را دارد . ایده ایی که این تحقیق بدنبال بررسی آن میباشد . نتایج آنالیز آماری نشان داده که در قلمرو ادراکی پاسخهای ساکنین دائم و موقت به گزینههای مربوط به نقش، کیفیت و علل تخریب منابع طبیعی حوزه با استفاده از آزمون (X2) بسیار معنیدار بوده، بطوریکه سطح ادراکی ساکنین موقت به نظرات کارشناسی نزدیکتر از ساکنین دائمی نشان داده استهر فردی از محیط طبیعی خود تصویر ذهنی دارد. برای توصیف چنین تـصاویر ذهنـی ، جغرافیـدانان فرهنگـی از اصطلاح ادراک محیطی کمک گرفته اند. برای درک چرایی استقرار گروههای انسانی در محیط طبیعی شان ، جغرافیدانان نه فقط باید از خصایص محیط مربوطه آگاه باشند، بلکه همچنین بایستی با نحـوه نگـرش و ادراک واجـدین فرهنـگ نسبت به محیط طبیعی نیز اطلاع داشته باشند. بطور کلی درک مردم از محیط زیست شان همانند تجربه هایشان نـسبت به یکدیگر فرق می کند و همچنین علایق شان هم نسبت به یکدیگر متفاوت میباشد ، بطـوری کـه ارزشـها، اعتقـادات ریشه دار و یا هر آنچه که برای اشخاص و جامعه ارجحیت دارند بر ادراک و معرفـت آنـان تـأثیر گذارنـد . سـازمان فضایی منابع طبیعی شمال ایران و فرمهای فضایی شکل گرفته در آن تا حدود زیادی به نوع منابع محیطی موجـود در آن (جنگل ، مرتع ، رودخانه های پرآب ، چشمه های فراوان و ...)، و همچنین به ادراک محیطی سـاکنین آن بـر میگـردد. بنابراین شناخت میزان ادراک آنان در مورد نقش ، کیفیـت و علـل تخریـب منـابع طبیعـی بمنظـور اصـلاح و تـرمیم شکافهای ایجاد شده که بواسطه برهم خوردن تعادلهای محیطی در ایـن سـازمان فـضایی بوجـود آمـده از ضـروریات اساسی میباشد، امری که تا بحال کمتر به آن توجه شده و بیش از دو دهه است که با صرف میلیاردها ریال هزینه های تحقیقاتی و مطالعاتی سعی در القای این دیدگاه میباشد که عامل اصلی ایـن بهـم ریختگـی جنگـل نـشینان و معیـشت دامداری سنتی مربوط به آنان می باشد، حال آنکه بنظر می رسد نگرش و نحوه بهره برداری از منابع طبیعی حوزه های آبخیز شمال ایران با نـوع و میـزان ادراک محیطـی جوامـع محلـی ( سـاکنین قلمروهـای جلگـه ایـی – میـانکوهی و کوهستانی ) ساکن آن ارتباط معنی داری را دارد . ایده ایی که این تحقیق بدنبال بررسی آن میباشد . نتایج آنالیز آمـاری نشان داده که در قلمرو ادراکی پاسخهای ساکنین دائم و موقت به گزینه های مربوط بـه نقـش ، کیفیـت و علـل تخریـب منـابع طبیعی حوزه با استفاده از آزمون (X2) بسیار معنی دار بوده ، بطوریکه سـطح ادراکـی سـاکنین موقـت بـه نظـرات کارشناسـی نزدیکتر از ساکنین دائمی نشان داده است .
خلاصه ماشینی:
"برای انـدازه گیـری و آزمـون آمـاری بـین ادراک محیطـی ساکنین دائم و موقت در مورد نقش ، کیفیت و علل تخریـب منـابع طبیعـی حـوزه از جامعـه آمـاری در هـر یـک از بخشهای جلگه ای – جنگلی و مرتعی سه سئوال مشترک به شرح زیرشده است : ١) بنظر شما جنگل و مرتع چه نقشی می تواند در زندگی انسان داشته باشد؟ - جلوگیری از بروز سیل - تولید اکسیژن و پاکیزه کردن هوا - نفوذ بهتر آب باران و غنی شدن سفره های زیر زمینی - گذراندن اوقات فراغت و بهره مندی از چشم اندازهای طبیعی آن - سایر موارد - فاقد نظر ٢ ) بنظر شما کیفیت مراتع ییلاقی در روستاهای پیرامونتان از نظر تولید علوفه چگونه است ؟ - خیلی عالی - خیلی خوب - خوب - متوسط - بد ٣) بنظر شما دلیل تخریب جنگلهای حوزه در چند سال اخیر کدامیک از موارد زیر می باشد؟ - استفاده از چوب جنگلها بعنوان مصارف سوختی - استفاده از چوب جنگلها برای مصارف ساختمانی - مجریان طرحهای جنگلداری - جنگلبانان - قاچاق چوب - سایر موارد - فاقد نظر بحث و تحلیل یافته ها تحقیق : بر اساس محاسبات انجام گرفته به روش کای اسکویر (X2) بر روی سنجش سطح ادراکی ساکنین حـوزه در مـورد نقش منابع طبیعی در زنـدگی انـسان اخـتلاف معنـی داری در سـطح ٩٥% وجـود داشـته ، بطوریکـه ٦٦."