چکیده:
تغییرات سطح دریا در خلیج فارس از زمان آخرین مرحلة بیشینة یخچالی۲ در حدود ۱۸۰۰۰ سال پیش از عصر حاضر به منظور نمایش تغییرپذیری گسترده به علت واکنش زمین به برداشت فشارهای یخچالی، یخسارهای مناطق دوردست و فشار بار آب ذوبان یخچالها به خود خلیج و اقیانوسهای مجاور پیشبینی شده است. مدلهای تاثیرات گلاسیو- هیدرو- ایزوستاتیک با مشاهدات تغییرات سطح دریا و بازسازیهای خطوط ساحلی خلیجفارس مقایسه شده است. از زمان اوج گسترش یخچالها تا حدود ۱۴۰۰۰ سال پیش از عصر حاضر خلیجفارس تا حاشیة دشتاب بیابان (گوشة خاوری کشور عمان) به دور از تاثیرات دریا بوده است. تقریبا از ۱۴۰۰۰ سال پیش از عصر حاضر تنگة هرمز بهعنوان یک آبراهة باریک باز شده و پیش از ۱۲۵۰۰ سال پیش از عصر سرازیری دریا به حوضة مرکزی آغاز شده است. حوضة باختری در حدود ۱۰۰۰ سال بعد زیر آب رفته است. احتمالا وقفههای بسیار کوتاه مدتی در طول مرحله پرآبی خلیج در حدود ۱۱۳۰۰ و ۱۰۵۰۰ سال پیش از عصر حاضر اتفاق افتاده است. خطوط ساحلی کنونی اندکی پیش از ۶۰۰۰ سال پیش شکل گرفته و در نتیجه فرارفت نسبی سطح دریا ۲- ۱ متر بالاتر از سطح امروزی تثبیت یافته و مناطق پست پایین دست جلگة میانرودان را دربر میگیرد. این بازسازیها میتوانسته در مدلهای فرگشت دلتاهای رودخانههای دجله، فرات، کارون و همچنین جابهجاییهای مردمان نخستین و زمان سکونتگاههای اولیه در پایین دست میان رودان کاربرد داشته باشد. برای مثال بستر اولیة خلیجفارس از زمان پارینهسنگی پسین تا میانهسنگی پیشین یک مسیر طبیعی برای جابهجایی مردمان نواحی خاوری ایران به سمت باختر بوده است.
خلاصه ماشینی:
"همچنین مدل مورد استفاده در اینجا بر این فرض استوار است که کل فرایند ذوبشدگی در ۶۰۰۰ سال پیش از عصر حاضر متوقف شده است، در صورتی که برخی مطالعات نشان داده است که بعد از حدود ۶۰۰۰ سال پیش از عصر حاضر افزایش اندکی در حجم اقیانوسها اتفاق افتاده است که احتمالا برای فرارفت ائوستاتیک سطح دریا تا حدود ۲ متر کافی بوده است.
لذا، این مدل برای پیشبینی خطوط ساحلی دیرینه از زمان مرحلة بیشینة یخچالی پسین مناسب بهنظر میرسد، اگرچه دادههای مشاهداتی اضافی بهویژه در بازة زمانی عمدة حدود ۸۰۰۰ سال پیش از عصر حاضر نسبتا مطلوب است.
سومریان چه کسانی بودند؟ از کجا آمدهاند؟ چه زمانی به این منطقه رسیدهاند؟ آیا از ناحیة کوهستانی آن سوی ایران یا از طریق دریا وارد شدهاند؟ آیا بازماندگان قدیمیترین ساکنین نوسنگی در ناحیه بودند، از فرهنگ عبید۱۰ در ۳۵۰۰- ۴۵۰۰ سال پیش از عصر حاضر، یا حتی از فرهنگ قدیمیتر اریدو۱۱ در حدود ۵۰۰۰ سال پیش از عصر حاضر؟ هرگونه مسیرهای پژوهشی احتمالی را که برای پاسخگویی به این سؤالات دنبال کنیم، مهمترین عامل در این معما بایستی تکامل محیط طبیعی خود خلیج باشد: بهویژه در طول آخرین دورة پرآبی و سیلابی بعدی نواحی دلتایی پست، زمانی که سطح دریا بین حدود ۳۰۰۰ و ۶۰۰۰ سال پیش از عصر حاضر احتمالا چند متر بالاتر از سطح امروزی بود.
جهت رو به بالای فلشها نشان میدهد که برآوردها در محدودههای پایینتر قرار دارند و جهترو به پایین فلشها نیز برعکس شکل ۶: مقایسة سطح نسبی و پیشبینی شدة دریا (با میلههای خطا) بعد از ۶۰۰۰ سال پیش از عصر حاضر در منطقة خیلجفارس براساس مدلهای استاندارد زمین و یخچال که در آن هیچگونه افزایشی در حجم اقیانوسها در این فاصلة زمانی اتفاق نمیافتد."