چکیده:
رشتۀ جغرافیا از جمله رشتههایی است که در دانشگاههای مختلف جهان از نظام علمی برخوردار است و در سالهای اخیر نیز گرایشهای مختلف آن رو به گسترش بوده است. بیشتر کشورها به دلیل نقشی که علوم جغرافیایی و جغرافیدانان میتوانند در توسعه، آمایش فضا، عدالت جغرافیایی، صلح و امنیت ایفا نمایند، به آن اهمیت داده و برنامهریزی و آموزش آن را در دانشگاهها جدی گرفتهاند. در ایران، «کمیتۀ برنامهریزی علوم جغرافیایی» که در وزارت «علوم، تحقیقات و فناوری» تشکیل شده است، مسوول اصلی برنامهریزی و ارتقا کیفیت آموزش این رشته در دانشگاهها است و اعضای این کمیته متشکل از اساتید علوم جغرافیایی انتخاب میشوند که برای برنامهریزی و سیاستگذاری آموزش علوم جغرافیایی در دانشگاهها، از تجربیات خود و دیگر کشورها استفاده میکنند. با توجه به اینکه طی 5 سال اخیر کمیته علوم جغرافیایی از حیث برنامهریزی و عملکرد، دچار تحول عمیقی گردیده است، در این مقاله نتایج و ماحصل این تحولات مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه نشان داد که تلاشهای انجام شده در این خصوص از یک طرف به بازنگری و به روز شدن تمامی برنامههای قدیمی علوم جغرافیایی در مقاطع مختلف منجر شده است. از طرفی دیگر، تعدادی از برنامههای جدید در زمینه تخصصها و گرایشهای جدید جغرافیایی، طراحی و تدوین شده است. بدون شک مجموعۀ این اقدامات در مرحلۀ عملیاتی خود به بهبود وضعیت و توسعۀ پایدار فضاهای زیست، بهینهسازی، بهره وری و مدیریت فضاها و مکانهای کشور کمک خواهد نمود.
خلاصه ماشینی:
کمیته جدید با در نظر گرفتن تحولات علمی جهان و توسعۀ روزافزون رشته ها و گرایشهای تخصصی جغرافیا در دانشگاههای معتبر جهان و همچنین نیازهای جامعه ایران، بازنگری و تغییر در برنامه های آموزشی علوم جغرافیایی را در دستور کار خود قرار داد.
اصول مزبور متعاقبا مورد توجه شورای برنامه ریزی آموزش عالی قرار گرفت و با انجام تغییراتی، عینا در قالب هشت اصل به عنوان اصول حاکم بر تدوین برنامه های درسی دانشگاهها برای همه رشته ها در تاریخ ١٣٨٨.
بر اساس این ضرورت، مراحل ، اهداف و محتوای برنامه های آموزشی در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری به شرح نمودار زیر قابل تبیین است : نمودار شماره ٣- الگوی پیشنهادی برای نظام علمی جغرافیا در دانشگاهها / از: دکتر محمدرضا حافظ نیا- سرپرست کمیتۀ برنامه ریزی علوم جغرافیایی- دیماه ١٣٨٦ ١-٧- مقطع کارشناسی علوم جغرافیایی با گرایش های مختلف الف - مرحله اول: عمومی یا مشترک هدف: آموزش مبانی، ادبیات و معارف علمی و نیز مهارتهای پایه در رشته جغرافیا و شاخه های مرتبط به دانشجویان محتوی برنامه : ماهیت و فلسفه جغرافیا، اصول علم جغرافیا، تاریخ علم ، مکاتب و نظریه های علم ، رشته های تخصصی، روش شناسی، آمار و ریاضی، اصول برنامه ریزی، کارتوگرافی و غیره ب-مرحله دوم: گرایش های کاربردی.
این کمیته که فعالیت خود را از سال ١٣٨٦ آغاز نمود، از همان ابتدا رویکرد متفاوتی در امر برنامه ریزی آموزشی برای دانشگاههای کشور در حوزة دانش جغرافیا را در نظر گرفت .