چکیده:
برخی آیات قرآن (127 بقره، 96 آل عمران، 37 ابراهیم، 26 حج) هر کدام به گونه ای
اشاره به تاریخ کعبه دارند. روایات بسیار زیادی نیز سخن از تاریخ بنای کعبه به میان
آورده اند.
برخی از مفسران با استفاده از این آیات و روایات، حضرت ابراهیم(علیه السلام) را
بنیانگذار کعبه می دانند. اما بسیاری از مفسران معتقدند که کعبه پیش از حضرت
ابراهیم(علیه السلام) نیز وجود داشته است و آیات قرآن کریم اشاره به بازسازی و
مرمت کعبه به دست حضرت ابراهیم(علیه السلام) دارند.
این مقاله، به بررسی و داوری میان این دو قول نشسته، و با بررسی آراء مفسران با
محوریت آیات قرآن و استمداد از روایات تلاش می کند تا قول دوم، یعنی وجود کعبه در
زمان های پیش از حضرت ابراهیم(علیه السلام) را اثبات نماید.
خلاصه ماشینی:
"من سکنا می دهم): آیا زمان صدور این دعا از زبان مبارک حضرت ابراهیم(علیه السلام)، پس از آن بود که وی کعبه را بنا کرد; یعنی زمانی که آن منطقه به یک آبادی تبدیل شد و هاجر و حضرت اسماعیل(علیه السلام) را در آنجا باقی گذاشت و به بیت المقدس رفت؟ یا اینکه پیش از تجدید بنای کعبه ـ یعنی نخستین مرتبه ای که زن و فرزندش را در آن وادی خشک و بی آب و علف رها کرد و به بیت المقدس رفت ـ به خاطر نگرانی از احوال ایشان، چنین دعایی کرد؟ l (أفئدة من الناس) (دل های گروهی از مردم): آیا منظور از کلمه «ناس»، قبیله «جرهم»([10]) و مانند اینهاست که هاجر و حضرت اسماعیل(علیه السلام) را تنها دیدند و به سراغ آنها آمدند و با آنها زندگی کردند؟ یا مطلق مسلمانان و حج گزاران هستند که به طرف خانه خدا می روند و آن را گرامی می دارند؟ l (بوانا): (مهیا کردیم): منظور از اینکه خدا می فرماید «مهیا کردیم» چیست؟ آیا جای قبلی خانه را به او نشان داد و به او گفت: همان جا که قبلا خانه بوده، از نو خانه ای بساز; یعنی جای خانه قبلی را به ابراهیم نشان داد؟ یا اینکه همانند یک نقشه، جای بنای کعبه را برای او انتخاب کرد، در حالی که قبلا در آنجا خانه ای نبود؟ نگاهی اجمالی به تفاسیر و آراء مفسران آراء مفسران قرآن کریم درباره این دسته آیات، به سه دسته تقسیم می شوند: عده ای با توجه به آیات مربوط به بنای کعبه به دست حضرت ابراهیم(علیه السلام)، روایات موافق با آن را نقل می کنند و حضرت ابراهیم(علیه السلام) را بانی کعبه معرفی می کنند."