چکیده:
عقیده به تنظیم مصحف امام علی ع بر اساس ترتیب نزول ، عقیده ای دیرینه بـین بیشتر محققان شیعه است و در این زمینه به دلایل عقلـی و روایـی اسـتدلال شـده است . در این مقاله ، روایات شیعی مورد اسـتناد پژوهـشگران شـیعه در اثبـات ایـن موضوع بررسی شده است . جمع و تالیف مصحف «کما انزل » توسط امام علی ع ، کتابت مصحف توسط ایشان بر اساس تنزیل ، آموزش قرآن «کما انـزل » در زمـان ظهور و نگارش مصحف به صورت تدریجی و روزنگار، محتـوای روایـات مـورد استناد را تشکیل می دهد. نتیجه بررسی حاکی از این است که دلالت این روایات بر تنظیم مصحف امام ع بر اساس ترتیب نـزول ، در حـد یـک احتمـال در کنـار سایر احتمالات اسـت و از ایـن رو اسـتناد بـه آن هـا بـرای اثبـات ادعـای مـذکور مخدوش و ناتمام است . در نتیجه ، چگونگی تنظیم و ترتیب مصحف امـام ع از * تاریخ دریافت : ١٣٩٣.۶.١ ـ تاریخ پذیرش : ١٣٩٣.١٢.٢١. ١. استادیار دانشگاه قم (ma.tajari@yahoo.com). ٣٢. دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی دانشگاه قم (نویسندٔه مسئول ) (m.moghiminejad@yahoo.com).
خلاصه ماشینی:
"اگر در مصحف ، منسوخ بر ناسخ و مکی بر مدنی مقدم شود و به این وسیله مصحف همان گونه که خداوند نـازل کـرده اسـت ، مرتب شود، آیا نام اهل بیت ع در قرآن یافت می شود؟ چگونه می توان از ایـن روایـت چنین برداشتی داشت که نیامدن نام اهل بیـت ع در مـصحف فعلـی بـه علـت عـدم رعایت ترتیب نزول در آن است ؟ بهجت پور نیز به رغم استناد به ایـن روایـت ، توضـیحی در دلالت آن نداده است (١٣٩٢: ١۵۶).
کتبی با نام «تنزیل القرآن » برخی ، کتاب هایی با عنوان «تنزیل القرآن » را که در آن ها روایات ترتیب نزول سوره های قرآن آمده است ، از مواردی دانسته اند که واژٔە «تنزیل » به طـور قطـع بـه معنـای ترتیـب نزول است و ظاهرا این مسئله را مؤیدی دانسته اند که لفظ «تنزیل » در روایات مربوط به مصحف امام ع نیز به معنای ترتیب نـزول اسـت ؛ از جملـه کتـب ذیـل در ایـن زمینـه معرفی شده است : تنزیل القرآن محمد بن مسلم زهری (۵٠ـ١٢٣ ق.
روایت سعید بن مسیب مشابهت لفظ تنزیل با عبارت «علی نحـو مـا نزلـت مـن الـسماء» در روایـت سـعید بـن مسیب از امام علی ع که در آن ثواب قرائت سوره های قرآن به ترتیب نزول آن هـا ذکـر شده است (جفری ، ١٣٩٢: ١۴)، از شواهد دلالت ایـن عبـارت بـر ترتیـب نـزول اسـت ."