چکیده:
دریاها و اقیانوسها بیش از ٧٠ درصد سطح سیاره زمین را شامل می شوند؛ بر این اسـاس در طـول تاریخ همواره مورد توجه بودهاند. مهم تـرین اقـدامات رسـمی و قـانونی بـرای قاعـدهمنـد نمـودن ادعاهای متعدد و متفاوت کشورهای ساحلی در زمینه ادعای کنتـرل و مالکیـت انحـصاری دریـای ساحلی و سرزمینی ، به قرن بیستم بر می گردد. کشورهای ساحلی بر اساس کنوانـسیونهـای مهمـی چون کنوانسیون ١٩٨٢ حقوق دریاها، اقدام به تـصویب قـوانین منـاطق دریـایی ، تعیـین و تحدیـد مرزهای دریایی و فلات قاره و ... نموده اند. در بین دو پهنه آبی جنوب ایران، قلمروسـازی و تعیـین و تحدید مرزهای دریایی و فلات قاره در خلیج فارس بیش از دریای عمان مورد توجه بـوده اسـت و حتی پژوهش های کمتری نیز در زمینه قلمروسازی در دریای عمان صـورت گرفتـه اسـت . ایـن پژوهش بـا اتخـاذ روش توصـیفی - تحلیلـی و بهـرهگیـری از اسـناد و قـوانین دریـایی و تحلیـل کارتوگرافیکی ، در پی آن است تا با بررسی قوانین مناطق دریایی و فراینـد قلمروسـازی کـشورهای ساحلی در پهنه دریای عمان و ترسیم مرزهای تعیین و تحدیـد شـده بـر روی نقـشه و اسـتفاده از روش خط میانه در محدودههای تعیین حدود نشده، نقشه قلمروهای دریایی کشورهای سـاحلی را در دریای عمان ترسیم نموده و مناطق مختلف دریایی هر یک از چهار کشور سـاحلی ایـن دریـا را محاسبه نماید. نتایج تحلیل کارتوگرافیکی و محاسباتی نشاندهنده این اسـت کـه در دریـای عمـان که همه محـدوده آن بعـد از خـط مبـدأ کـشورها در زمـره منطقـه انحـصاری- اقتـصادی اسـت ، کشورهای ایران و عمان بیشترین قلمروهای دریایی و پاکـستان کـه کمتـرین سـاحل را در دریـای عمان دارد، کمترین قلمروهای دریایی را در دریای عمان دارا می باشد. همچنین نتایج نـشان داد کـه فرایند قلمروسازی و تحدید حدود مرزها در دریای عمان فرایندی کند بوده است ؛ بـه طـوریکـه از ____________________________تاریخ دریافت : ١٣٩٣.٩.١٨ تاریخ تصویب :١٣٩٤.٢.٣ 14قطعه مرز دریایی و فلات قاره که باید در پهنه این دریا تعیـین و تحدیـد شـوند، تنهـا ٢ قطعـه تعیین و تحدید شده است و می توان گفت کند بودن این فرایند و توجه کمتـر کـشورهای سـاحلی به مرزبندی در دریای عمان متأثر از برخی عوامل جغرافیایی و اقتصادی و البته تحت الـشعاع فراینـد قلمروسازی خلیج فارس بوده است .
خلاصه ماشینی:
"جدول ١ ادعاها و اقدامات کشورهای ساحلی دریای عمان در زمینه قلمروسازی در دریاها نام کشور تصویب کنوانسیون ١٩٨٢ و پیوستن به کنوانسیون عرض دریای سرزمینی مورد ادعا عرض منطقه نظارت مورد ادعا عرض منطقه انحصاری- اقتصادی مورد ادعا عرض فلات قاره مورد ادعا خط مبدأ مستقیم فلات قاره ادعایی فراتر از ٢٠٠ مایل دریایی ایران امضا: آری، تصویب و الحاق: خیر ١٢ مایل دریایی ٢٤ مایل دریایی بر اساس تحدید حدود با کشورهای ساحلی مقابل بر اساس تحدید حدود با کشورهای ساحلی مقابل آری ---- عمان آری ١٩٨٩ ١٢ مایل دریایی ٢٤ مایل دریایی ٢٠٠ مایل دریایی ٢٠٠ مایل دریایی آری آری (*) پاکستان آری ١٩٩٧ ١٢ مایل دریایی ٢٤ مایل دریایی ٢٠٠ مایل دریایی ٢٠٠ مایل دریایی آری آری (*) امارات امضا: آری، تصویب و الحاق: خیر ١٢ مایل دریایی ٢٤ مایل دریایی ٢٠٠ مایل دریایی ** ٢٠٠ مایل دریایی در خلیج فارس: آری در دریای عمان: خیر ---- (*): این محدوده در دریای عرب قرار می گیرد پهنای کم دریای عمان اجازه گسترش قلمروهای دریایی را تا ٢٠٠ مایل هم نمی دهد منبع : یافته های تحقیق بر اساس جداول و اسناد ذیل : ؛(٢٠١١ julay ١٥ as at)Table of Claims to Maritime jurisdiction • Table recapitulating the status of the Convention and of the related Agreements, as at 10 October 2014 ٣-٥) دریایی با کمترین مرزهای توافق شده از چهار کشور ساحلی دریای عمان، سه کشور (ایران، عمـان و امـارات) در خلـیج فـارس نیـز دارای سواحل و جزایری می باشند در نتیجه اگرچه قانونگذاری در زمینه دریاها در این کشورها مـشمول تمـامی دریاهای ساحلی این کشورها می گردد اما در عمل آن قدر که تحدید حدود مرز فلات قاره در خلیج فارس مورد توجه و مذاکره و اختلاف کشورهای ساحلی بوده است ، در دریای عمـان تحدیـد حـدود مرزهـای دریایی و فلات قاره کشورهای ساحلی چنـدان در دسـتور کـار نبـوده و اقـدامات قابـل تـوجهی در ایـن خصوص صورت نگرفته است ."