چکیده:
پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان توجه به حقوق بشر در برنامه درسی رسمی دوره متوسطه (کتاب های درسی علوم اجتماعی دوره متوسطه) صورت گرفت. جامعه آماری پژوهش مشتمل بود بر کلیه کتاب های درسی علوم اجتماعی دوره متوسطه (سه کتاب) در سال 1390-1391 که با توجه به ماهیت پژوهش و به دلیل محدود بودن جامعه آماری از نمونه گیری صرف نظر شده و کل جامعه آماری به عنوان نمونه در نظر گرفته شد. در این پژوهش از روش تحلیل محتوای آنتروپی شانون استفاده شد و واحد تحلیل نیز متن، تصویر، پرسش و فعالیت است. ابزار جمع آوری اطلاعات، سیاهه های تحلیل محتوای کتب درسی بود که پس از مطالعه مبانی نظری تهیه و تدوین شد و روایی آن توسط متخصصان علوم تربیتی و حقوق بشر تعیین گردید. یافته های پژوهش نشانگر آن بود که در کتاب های درسی علوم اجتماعی دوره سه ساله متوسطه توجه یکسانی به مفاهیم مربوط به حقوق بشر نشده بود به طوری که از مجموع 361 واحد ضبط شده در زمینه مفاهیم حقوق بشر 179 واحد (50%) مربوط به سال اول متوسطه، 90 واحد (24%) مربوط به سال دوم متوسطه و 92 واحد (26%) مربوط به سال سوم متوسطه بوده است، همچنین سیر توالی و نحوه عرضه این مفاهیم در کتب علوم اجتماعی نیز از نظم ویژه ای پیروی نمی کند
This present research was conducted with the aim of studying about the degree of attention paid to human rights concepts in formal curriculum.. The statistical population of this research was consisted of all social science textbooks of the high school (three books) in the academic year 2011-2012. With regard to the nature of the subject of this research and the limitation of the statistical population، no sampling was applied and the total population was used as sample size، too. In this research Shannon entropy content analyses method was used. The units of analyses were text، questions، exercises، and pictures. Data were collected via lists of content analysis of textbooks which were formulated after studying theoretical foundation. The validity was approved by educational science and human rights experts. The findings showed that human rights concepts were not focused identically in all the social science textbooks in different grades of high school. That is to say that from the total of 361 human right concepts، about 179 topics (50%) were focused in the first grade; whereas، 90 topics (24%) and 92 topics (26%) were mentioned in the second and the third grade، respectively. In addition، there was no specific order in terms of sequence and presentation of such concepts، as well.
خلاصه ماشینی:
یافتههای پژوهش نشانگر آن بود که در کتابهای درسی علوم اجتماعی دوره سه ساله متوسطه توجه یکسانی به مفاهیم مربوط به حقوق بشر نشده بود به طوری که از مجموع 361 واحد ضبط شده در زمینه مفاهیم حقوق بشر 179 واحد (50%) مربوط به سال اول متوسطه، 90 واحد (24%) مربوط به سال دوم متوسطه و 92 واحد (26%) مربوط به سال سوم متوسطه بوده است، همچنین سیر توالی و نحوه عرضه این مفاهیم در کتب علوم اجتماعی نیز از نظم ویژهای پیروی نمیکند.
روش پژوهش برای اجرای این پژوهش با توجه به ماهیت موضوع پژوهش و هدفهای آن از روش تحلیل محتوا (Content analysis) استفاده شده است که بر روی مفاهیم مرتبط با حقوق بشر در کتا های درسی علوم اجتماعی سالهای اول، دوم و سوم دوره متوسطه صورت گرفت.
بر اساس نتایج به دست آمده از این جدول بیشترین بار اطلاعاتی و ضریب اهمیت در کتاب علوم اجتماعی سال سوم دوره متوسطه در زمینه مفاهیم مرتبط با حقوق بشر به مؤلفه «تشکیل حکومت و مشارکت در اداره امور جامعه و حاکمیت در تعیین سرنوشت خود و شرکت در انتخابات آزاد و عادلانه» و کمترین بار اطلاعاتی و ضریب اهمیت مربوط به مؤلفه «حق آزادی و امنیت شخصی» است.
Content Analysis Social Sciences Textbook in Secondary School from the perspective of Human Rights concepts (Master's thesis), Shahid Beheshti University [Persian] Hakimzadeh, R.