چکیده:
اختلاف مسلمانان در تشخیص زمان اذان صبح به خاطر عدم فهم دقیق و مشترک از آیۀ 187 سورۀ بقره است که برای نخستین بار در سال پنجم هجری زمان فجر صادق را تبیین کرد. اینکه مفهوم نخ سفید و سیاه در این آیه چیست و تشخیص این دو نخ از یکدیگر، دقیقا با چه لحظهای از زمان شکلگیری فجر در افق مصادف میشود، موضوع اصلی این پژوهش است. در این راستا با استفاده از تفاسیر و فنون ادبیات عرب و اشعار دوران جاهلی و همچنین با بهرهگیری از احادیثی که در تفسیر و توضیح این آیه وارد شده است و نیز رصدها و مشاهدات نجومی نویسنده، تلاش میشود که معنی و مقصود این آیه تحلیل و بررسی شود و در پایان چنین نتیجهگیری میشود که زاویۀ ارتفاع منفی خورشید در زمان فجر صادق، 16 درجه زیر افق است.
خلاصه ماشینی:
خیط ابیض و اسود و زمان تحقق فجر صادق در قرآن کریم ١ محمد سمیعی (تاریخ دریافت مقاله : ٩٣/٩/١٨ ـ تاریخ پذیرش مقاله : ٩٣/١٢/١٩) چکیده اختلاف مسلمانان در تشخیص زمان اذان صبح به خاطر عدم فهم دقیـق و مـشترک از آیۀ ١٨٧ سورٔە بقره است که برای نخستین بار در سال پنجم هجری زمان فجر صـادق را تبیین کرد.
چیزی که جـنس ایـن مناقـشه را از دیگـر مناقـشات معمول میان مسلمانان جدا می کند اینـست کـه در اینجـا مرزبنـدی میـان جنـاح هـای مختلف مذهبی چندان مشخص نیست و اگرچه میان اهل سنت و شیعیان و دیگر فـرق اسلامی در مفهوم فجر صادق اختلافی گزارش نشده است [١٩، ج ٢، ص ٢٦٧] ولی وقتی نوبت به تعیین مصداق می رسد، هم در میان شیعیان و هم در میان اهل سنت وقت اذان صبح به صورت های مختلف و گاهی با اختلاف زیادی تعیین می شود.
اما سؤالی که در اینجا باید پاسخ داده شود و قدری هم دشوار است ، اینـست کـه در این تشبیه ، وجه شبه چیست ؟ چرا سپیدٔە صبح به نخ سفید تشبیه شده و از آن مهم تـر چرا سیاهی شب به نخ سیاه تشبیه شده است ؟ حال آنکـه سـپیده بـه صـورت یـک نـخ نمایان نمی شود بلکه به شکل یک بیضی در افق ظاهر می شـود و سـیاهی شـب هـم بـا توجه به گسترٔە وسیع و اینکه همۀ آسمان را گرفته است ، هیچ تناسبی با ابعاد نخ ندارد.