چکیده:
مالی یکی از کشورهای مسلماننشین منطقه غرب آفریقاست که دین اسلام عمیق ترین تاثیر را در نهادهای مختلف اجتماعی و فرهنگی آن بـر جای نهاده است . این کشور حاشیه صحرای بزرگ که به دلیل چهرة بیابانی از زیبایی خاصی برخوردار است ، یکی از کشورهای اسـلامی آفریقـا به شمار میرود که تاریخ حضور اسلام در آن به صدها سال پیش بازمی گردد. اسلام از قرون اولیه میلادی توسط برخی بازرگانان و مبلغان شمال آفریقا وارد بخش های شمال مالی شد؛ ولی اوج شکوفایی تمدن اسلامی در این کشور به قرون میانـه اسـلامی بـازمیگـردد کـه طـی آن چنـد پادشاهی بزرگ اسلامی در این سرزمین بنیان نهاده شدند. مالی در این دوره به ویژه در زمان پادشاهی مانسا موسی، امپراتور معروف، به شهرتی جهانی دست یافت و به عنوان کشوری اسلامی در سرتاسر قارة آفریقا معروف شد. همچنین طی این دوره، شهر تیمبوکتو به مرکز بزرگ علمـی جهان اسلام مبدل شد و دانشگاه اسلامی سانکوره ـکه امروزه سه مسجد بزرگ این شهر از شکوه و عظمتش در آن عهد حکایت دارندـ دومـین دانشگاه اسلامی بزرگ قارة آفریقا پس از دانشگاه الازهر به شمار میآمد. در این مقاله شهر تیمبوکتـو، کـه در سـال ٢٠٠٦م از سـوی سـازمان کنفرانس اسلامی به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام معرفی شد، به اختصار فقط از نظر فرهنگی مورد بررسـی قـرار گرفتـه اسـت ؛ هرچنـد آن قدر گفتنی در مورد این شهر زیاد است که خلاصه کردن تیمبوکتو در چند صفحه به راستی مثال «گنجاندن بحری در کوزه است ».
خلاصه ماشینی:
"این مراکز تاکنون تعداد بسیار زیـادی از ایـن گنجینـۀ فرهنگی و اسلامی را جمع آوری کرده اند؛ به گونه ایکه تنها انستیتو تحقیقات اسلامی احمدبابا موفـق شـده اسـت ٢٥هـزار نسخۀ دست نویس متعلق به قرن سیزده میلادی را گردآوری کند (مطالعات میدانی، تیمبوکتو، آذر ١٣٨٧).
البته طی چند سال گذشته ، ائمۀ جمعۀ تیمبوکتو موفق شدهاند برخی را برای تحویل کتابها و نسخه هـای خطـی خود به دولت و کتابخانه های خصوصی راضی کنند؛ ولی این افراد تنها بخش کوچکی از مردم شهر تیمبوکتو و روسـتاییان را دربرمیگیرند (مطالعات میدانی، تیمبوکتو، آذر ١٣٨٧).
به گفتۀ ابـن سـیدی یحیـی، مـدیر ایـن کتابخانـه ، بـا وجـود تـلاش فـراوان وی دولت های عربی اسلامی تاکنون به این کتابخانه هیچ کمکی نکردهانـد و ایـن در حـالی اسـت کـه شـبکه هـای تلویزیـونی الجزیره، العربیه و العالم طی چند سال گذشته گزارشهای کاملی درمورد کتابخانۀ وانگـری تهیـه و بـا مـدیر آن مصـاحبه کردهاند (گفت وگو با استاد مختار سیدی یحیی، تیمبوکتو، آذر ١٣٨٧).
کتابخانه های فوندو، محمدطاهر و زینی باری [٧] از دیگر مراکز مهم علمی و فرهنگی شهر تیمبوکتو است کـه ذخـایر عظیمی از اسناد و نسخه های خطی تاریخ ، تمدن و فرهنگ اسلامی را در خود جای داده است (مطالعـات میـدانی نویسـنده، تیمبوکتو، آذر ١٣٨٧).
از این روی، شایسته اسـت سـازمان کتابخانـه و مرکـز اسناد جمهوری اسلامی، که یکی از پیشرفته ترین مراکز فرهنگی در زمینـۀ جمـع آوری و نگهـداری اسـناد و نسـخه هـای خطی در خاورمیانه است ، با ایجاد ارتباط با کتابخانه های شهر تیمبوکتو و انعقاد موافقـت نامـه هـایی بـا ایـن مراکـز نقـش پویایی در حفظ و نگهداری بخشی از میراث فرهنگی تمدنی جهان اسلام ایفـا کنـد."