چکیده:
با اینکه آیینجینه از ادیان هندی بشمارمیرود، ولی بهخاطر نگرشی که به مسأله روح و خاستگاه آن دارد، حتی با وجود شباهت با آیین هندو، بهگونهای در مقابل آن قرارگرفتهاست. کرمه، سمساره و مکشه، مفاهیمی هستند که بین دو آیین «هندو» و «جینه» مشترکند. اما نگرش «جینه» به ذات انسان و هدفغایی و راه رسیدن به آن، باعث بروز تفاوت چشمگیری بین این آیین و خاستگاه هندویی آن شدهاست. با وجود پیچیدگیهای بسیار آیینجینه، میتوان گفت: روح(جیوه)، نقشمحوری در این آیین دارد، احترام به موجودات در هر مرتبهای که باشند(اهیمسا) اهمیت ویژه و اصل بنیادی این آیین است و مسلما حرمت آن نه از بعد مادی، بلکه به سبب روحی است که با طی طریق درعوالم مختلف به درجه والایی از مقام انسانی میرسد و بهنوبه خود با رعایت اصول اخلاقی خاص و ریاضتهای شاق جسمانی، که در نتیجه آن تأثیرات امور مادی(اجیوه) بر روح(جیوه) از بینمیرود، پیروان «جینه» قادر به دستیابی به مقام خلوص و ذات اصیل خود میباشند. این همان مقامی است که در این آیین، جایگاهی خداگونه1 یافتهاست، البته دستیابی به این مهم از طریق توصیف مسائل مرتبط با این آئین مورد بررسی و تحلیل قرارمیگیرد. بدیهی است این امر با بررسی مفهوم روح و اقسام آن و نیز رابطة(روح و بدن) و (روح و عمل) و موضوع تناسخ تا نحوه رهایی و نجات در این آیین تبیین خواهدشد.
خلاصه ماشینی:
"نوشته حاضر در خصوص ماهیت و وضعیت روح بهمنزله بعد ماورایی موجودات، در عالم، از نگاه آیین جینه(Jaina Dharma) است، روح با اوصافی که برای آن بیان میشود آیا وجودی مستقل دارد یا به وجود غیر نیازمند است؟ این آیین ارتباط روح و بدن مادی را چگونه تبیین میکند؟ این ارتباط چه موقع شکل میگیرد؟ و آیا نیرویی در پس آن حضور دارد، یا خیر؟ آیا روح فراتر از ماده است؟ ارتباط آن با ماده به چه منظور میباشد؟ آیا میتواند هر موقع که اراده کرد، از ماده جدا شود؟ با وجود ارتباط این دو عنصر مادی و معنوی، وضعیت ماده فناپذیر مشخص است، اما بعد ماورایی چه سرنوشتی خواهدداشت؟ روح برای رسیدن به بهترین وضعیت در عالم باید چه حالتی داشتهباشد و چگونه به آن دستمییابد؟ این وضعیت در این عالم است یا جایی دیگر؟ این پرسشها و سؤالاتی که ممکن است در روند پژوهش مطرح گردد، تحلیل دقیق از ماهیت و جایگاه روح در آیین»جینه» را طلب میکند.
اما با تمام اوصافی که از جایگاه و وضعیت ارواح در حالت رهایی بیان شد، همچنان یک سؤال بیپاسخ ماندهاست؛ ارواح آزاد در جایگاه خود چه نقشی دارند؟ و آیا در چرخه زمان و خلقت مجدد جهان، بار دیگر نقشی را ایفا میکنند؟ 12- روح و مفهوم خدا در آیین جینه خداناباوری جینه، مبتنی به اعتقاد ازلی و ابدی دانستن جیوه و اجیوه و خودکفا دانستن جیوه در نجات است.
در پاسخ به این سؤال که آیا روح بهعنوان بعد ماورایی موجودات، خود، مخلوق و وابسته به وجودی دیگر است یا خیر، به عقیده جینه در باب خدا اشاره کردیم، که جینه به خالق جهان اعتقادی ندارد و از آنجا که وجود ارواح را پذیرفته، آنها را ازلی-ابدی میداند که دارای ذات ثابت و صفات متغیر هستند."