چکیده:
فتح ایران توسط اعراب تحولی عمیق در ایران پدید آورد. این حادثه موجبات تغییر ساختار سیاسی، فرهنگی و اجتماعی کشور را فراهم آورد. در مواجهه با وضعیت جدید جریانهای گوناگونی در ایران شکل گرفتند؛ در این میان کسانی بودند که با نفی و انکار شرایط جدید سعی کردند همچنان با اتکا به عناصر و مولفههای هویت ایران باستان خود را معرفی نمایند ازجمله آنها موبدان هستند. مساله ما در این پژوهش این است که موبدان در واکنش به این وضعیت جدید چه تدابیری اتخاذ کردند و اینکه سهم آنها در حفظ و احیای میراث ایرانی چه میزان بوده است؟ با بررسی منابع تاریخی، جغرافیایی و ادبی درمییابیم که موبدان در حفظ، احیاء و گسترش دین زرتشتی، زبان فارسی، آگاهی تاریخی، آداب و سنن و فرهنگ ایرانی در دوران جدید سعی و تلاش وافری نمودند. اگرچه آنها بهعنوان حافظ دین بهی نتوانستند جلوی اسلامی شدن ایران را بگیرند ولی در عرصهی تاریخ و فرهنگ تلاش آنها به بار نشسته و بدین ترتیب در تداوم میراث ایرانی (هویت ایرانی) در دوران اسلامی نقش کلیدی ایفا کردند. در این جستار سعی شده است با روش تبیینی (علت یاب) و تفسیری ـ تفهمی (معناکاو) به «چرایی» و «چگونگی» تداوم ایرانیت در دوران اسلامی پاسخی درخور داده شود.
خلاصه ماشینی:
"بعد از فتح ایران و استقرار اعراب مسلمان در این منطقه ، دستگاه روحانیـت زرتشـتی در دو عرصه نقش حساس و کلیدی خود را ایفاء نمود: در درجه اول به عنـوان متـولی، حـافظ و نگهبان دین زرتشتی، عهده دار حل و عقد مسائل و مشکلات دینی ایرانیان معتقـد بـه دیـن مزدایی شدند و در راه حفظ دین زرتشتی به جمع آوری منابع دینی و همچنین پاسخگویی به شبهات مخالفان اهتمام ورزیدند و در درجه دوم به عنوان پاسدار خـاطره ی تـاریخی و سـنن ایرانی، سعی مضاعفی در توسعه و ترویج میراث تاریخی و فرهنگی ایران نمودنـد و بـه طـور موفقیت آمیزی آن را به نسل های بعدی منتقل نموده و اسباب تداوم هویت ایرانـی را فـراهم آوردند."