چکیده:
آشنایی با صنعت حذف و چرایی آن، به دلیل فراوانی نمونههای آن در قرآنکریم در فهم آیات اهمیتی ویژه دارد؛ زیرا دریافت مقصود بدون توجه به محذوف و تقدیر آن امکانپذیر نیست. در این اسلوب با حذف بخشی از آیه، پیکره آن فشردهگشته و پارهای از مقصود به دلیل انگیزههای بلاغی گوناگون، نهان میگردد؛ از اینرو، در ترجمه آیات توجه به محذوف، امری ضروری است. حذفهای قرآنی، جایگاهی چون ذکر و بسی بالاتر از آن را داراست و ظرافتهای خاصی به دنبال خود دارند. در مقاله حاضر تلاش میشود با رویکرد توصیفی-تحلیلی، پس از بیان گزارشی مختصر از اسلوب حذف و کارکردهای بلاغی آن، رویکرد مترجمان در برابر این اسلوب و فرآیند ترجمه آن در آیات قرآن دنبال گردد. این بررسی بیانگر آن است که برخی از ظرافتهای اسلوب حذف در ترجمههای قرآن بازتاب نداشته و ابهام و عدم انسجام در ترجمه، از برجستهترین نارساییها در امر بازگرداندن محذوفات قرآنی است.
خلاصه ماشینی:
واژههای کلیدی: قرآنکریم، ترجمه آیات، حذف، کارکردهای بلاغی حذف مقدمه از جمله ظرائف زبانی موجود در مصحف شریف که علمای بلاغت در علم «معانی» از آن سخن گفته و مفسران در خلال کتب تفسیری خویش بدان اشاره داشتهاند، اسلوب «حذف» است، این ویژگی به طور عام در زبانهای دیگر نیز ملاحظه میشود؛ ولی، در زبان عربی به دلیل تمایل خاص سخنگویان این زبان به ایجاز از جایگاهی برجسته برخورداراست(حموده، 1998، ص4).
مثلا در سوره محمد(ص) «فإذا لقیتم الذین کفروا فضرب الرقاب»(محمد: 4) فعل «اضربوا» از ساختار آیه حذفشده و مصدر، جانشین آن گشتهاست که ضمن گزیدهتر گشتن آیه، پیام مورد نظر با تأکید بیان شدهاست(زمخشری، 1407، ج4، ص 316)، این کارکرد ظریف حذف در غالب ترجمهها نادیده انگاشته شدهاست؛ برای نمونه در ترجمههای فولادوند، خرمشاهی، گرمارودی و دیگر ترجمههای معاصر، تنها به ترجمه «ضرب الرقاب» اکتفا شدهاست: فولادوند: «پس چون با کسانی که کفر ورزیدهاند برخورد کنید، گردنها[یشان] را بزنید» خرمشاهی: «پس چون با کافران[حربی] رو به رو شوید، گردنهایشان را بزنید» گرماردودی: «پس هرگاه با کافران(حربی) روبهرو شدید(آنان را) گردن بزنید» مکارم شیرازی: «و هنگامی که با کافران (جنایتپیشه) در میدان جنگ روبهرو شدید، گردنهایشان را بزنید» و تنها برخی با افزودن قیدهایی به این جنبه بلاغی و سر محذوف توجه داشتهاند: الهیقمشهای: «شما مؤمنان چون (در میدان جنگ) با کافران روبهرو شوید باید(شجاعانه) آنها را گردن زنید».