چکیده:
کشور ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی ، شرایط زمین شناختی و ژئومورفولوژیکی و همچنین پیشـیـنـه تاریخی آن از نظر اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی در زمره کشورهای بلاخیز جهان است . علی رغم پیشرفت هایی کـه دانش ژئومورفولوژی در دهه های اخیر در ایران داشته است ، توجه چندانی به تبیین رابطه این رشته از جغرافـیـا بـا بلایای طبیعی نشده است . این مقاله سعی دارد با بررسی ابعاد ژئومورفولوژیکی برخی از بلایای طبیـعـی بـه وقـوع پیوسته در چند سال اخیر در کشورمان ضمن تبیین جایگاه تحقیقات ژئومورفولوژیکی ، نقش ژئومورفولوژیست ها را در استراتژی های مدیریت خطر و بحرآن های ناشی از حوادث طبیعی در کشورمان روشن سازد. نتایج بررسی تعداد محدودی از بلایای طبیعی از قبیل زمین لغزه ها، طوفآن های شن ، زمین لرزه ها و غیره ، از دو جنبه بر مسایل ژئومورفیکی دلالت دارند: اولا، مخاطرات طبیعی آثار ژئومورفیکی خاصی را در سطح زمیـن ایـجـاد می کنند و دیگر این که عوامل فعال ژئومورفولوژیکی خود منشأ شکل گیری برخی از بلایای طبیعی مـی بـاشـنـد. در مجموع ژئومورفولوژی دانشی توانمند است که می بایست نقش برجسته ای در تعامل بیـن رشـتـه ای بـرای ارائـه راهبردهای مناسب به منظور مقابله با بلایای طبیعی بازی کند.
خلاصه ماشینی:
"در لابلای گزارش های علمی در مورد مخاطرات طبیعی ، می توان رد پای مسائل ژئومورفولوژی را یافـت ولی در ین گونه منابع نه ثری از ژئومورفولوژی و نه ثری از ژئومورفولوژیست است و ثار ژئومورفیکی برخی از حوادث کاتاستروفیک مثل زلزله با عنوان ثار ژئوتکنیک معرفی می شوند (شکل ١) حتی در یین نامه استـانـدارد ٢٨٠٠ (آ ین نامه طراحی ساختمان ها در بر بر زلزله ، ١٣٧٨) نیز در ند ١-٣ از فر یندهای ژئومورفولوژیکی مثل زمـیـن لغزش ، سنگ ریزش و نشست زمین و مسایل مر بط با شیب زمین و شکل دامنه ها به صورت یکجا با عـنـوان ملاحظات ژئوتک یکی یاد شده است در حالی که از متخصصین ژئومورفولوژی با عنوان کسانی یاد می شود که می توا ند مخاطر تی مثل سیلاب ، حرکات توده ای ، زلزله و تشفشان را درک کرده ، تجزیه و تح یل نـمـوده و پیش بینی کنند ( لکانتارا ـ یالا، ٢٠٠٢، ص ١١٤؛ مختاری ،١٣٨٣) و بررسی سیر تکاملی مکان وقوع مخاطره طبیعـی یکی از اساسی ترین بخش های مطالعات مخاطرات ط یعی است (روسنفلد، ٢٠٠٤، ٤٢٤) به عنوان مثال در لابلای مجموعه گزارش های «مرکز مطالعات مقا له با سو نح طبیعی یران ، طرح بسـیـج توان فنی کشور برای مقا له با زلزله » تهیه شده از سوی برنامه عمران سازمان ملل و مرکز اسکان بشر سازمان ملل با حمایت ب یاد مسکن (برنامه عمران سازمان ملل ،١٣٧٣) به موضوعاتی برمی خوریم که در زمره مـطـالـعـات ژئومورفولوژیکی بوده و نشان از اهمیت آن ها در فرا ند مقا له با مخاطرات طبیعی دارد ین موضوعات عبارتند از: ١- ارزیابی لغزش های بزرگ به وقوع یوسته بر ثر زلزله ٣١ خردادماه ١٣٦٩ منجیل ٢- بررسی روان گر یی ناشی از زلزله ٣١ خردادماه ١٣٦٩ منجیل شکل ١: معرفی آثار ژئومورفیکی زلزله زرند با عنوان آثار ژئوتکنیک (حسینی هاشمی ، ١٣٨٣، ص٢٦) ٣- ثر مشخصات برفت در نحوه نتشار و پهنه بندی مقدماتی بزرگ نمایی شهرهای لوشان ـ منـجـیـل ـ رودبار ٤- پهنه ندی لرزه ای شهر رشت در زمینه تأثیر برفت شهر رشت بر روی مشخصات زلزله ٥- ثر مشخصات برفت در نحوه ا تشار امواج و پهنه بندی مقدماتی بزرگ نمایی شهرهای گ بافت ، طبـس ، فردوس ، بو ین زهر ٦- تحلیل و برنامه ریزی فضایی ـ مکانی سکونتگاه ها برای کاهش خطر زلزله بخش عمده بلایای ط یعی مر بط با فرا ندهای ژئومورفولوژیکی ناشی از خطرات ژئو یزیکی ، هیدرولوژیکی و تمسفری است ."