چکیده:
فلسفه آفرینش عالم و شروری که در آن وجود دارد، همواره یکی از سوالات فلاسفه و متکلمان بوده است. ابن سینا با تکیه بر عناصر کلیدی مفهوم عنایت، یعنی علم، علّیت، اراده و رضایت، کوشیده است تصویر روشنی از علت آفرینش و وجود نظام خیر موجود در عالم ارائه نماید. به نظر می رسد، این بیان قادر نیست تمام ابعاد و وجوه مبهم مسئله را روشن نموده و پاسخی قانع کننده به تمام مسائل موجود ارائه دهد. مقاله حاضر می کوشد با تکیه بر کلمات ابن سینا و تکمله هایی که از حکمت متعالیه به عاریت گرفته است، مسئله فوق را به نحو روشن تری تقریر کرده و سوالات پیرامون آن را پاسخ دهد.
خلاصه ماشینی:
"از طرف دیگر، خداوند علت آفرینش عالم با نظام خیری است که در آن است و این علیت به همراه آن علم است؛ بلکه ازآنجاکه صفات خداوند عین هم هستند، می توان علیت را به خود همان علم که عین ذات خداوند و در نتیجه عین فاعلیت خداوند است نسبت داد و بالاخره، چون خداوند متعال کامل مطلق است و هر کاملی دوست داشتنی و خواستنی است، و هر آنچه به این کمال شبیه باشد به میزان شباهتش دوست داشتنی خواهد بود، هر آنچه که بتواند دارای کمال شود برای خدا خواستنی بوده و خداوند به بودنش راضی خواهد بود.
بلکه می توان گفت: هر موجودی به سبب آن که کمال دارد دارای جمال است و به میزانی که کمال و جمال دارد دوست داشتنی و خواستنی است، و اساسا حب به کمال تعلق می گیرد، بنابراین، خداوند آنها را نیز می خواهد و دوست دارد که این آثار به بهترین وجه و کامل ترین صورت ممکن موجود شوند؛ ازاین رو، عالم را به بهترین وجهی که ممکن است اراده (اراده فعلی) می کند و با همین اراده آنها را می آفریند.
گفته شده: اگر معنای عنایت این است که خداوند به سبب علم به ذات خود، به نظام خیر و نظام احسن علم دارد و بر اساس اراده ای که به این نظام دارد آن را می آفریند، پس چگونه است که این همه شر در عالم به وجود آمده است؟ آیا لازمه نظام خیر این نیست که هیچ شری در آن یافت نشود؟ چرا عالم آن گونه که انتظار می رود پر از خیر و کمال و زیبایی نیست و هر کجا را که می نگریم زشتی هایی به همراه نیکی های موجود در آن دیده می شوند؟ ازآنجاکه مبنای ما در این مقاله پاسخ گویی بر اساس گفته های ابن سیناست، ابتدا جواب ابن سینا را بیان داشته و سپس نکاتی را از باب توضیح اضافه می کنیم."