چکیده:
در زبان فارسی نوعی خاصی از افعال شبهمعین وجود دارد که همیشه با یک ضمیر همراهاند، گویا ادامۀ این افعال امروزه به شکلهای غیرشخصی به کار میرود. این افعال در زبان فارسی کمتر شناخته شده هستند، شناخت این افعال به شناخت زبان فارسی کمک فراوانی میکند. در این تحقیق سعی شدهاست که در نگاه اول فعل شبهمعین از دیدگاه دستوریان معرفی شود، و در ادامه نوعی فعل شبهمعین به نام شبهمعین ضمیری در زبان فارسی معرفی شود. گرچه تعاریف ارائه شده از این فعل اغلب مشابه هم هستند، اما همانطورکه معلوم است نامگذاری این فعل خود، مورد مناقشه است و در مواردی، تفاوتی میان فعل معین و شبهمعین دیده نمیشود یا به همۀ ویژگیها یا شکلهای فعل شبهمعین اشاره نشده است و به تبع آن، در تعداد این افعال، اتفاق نظر وجود ندارد. این تحقیق در چند بخش تنظیم شده است: بعد از مقدمه و پیشینۀ بحث، فعلشبهمعین و نیز فعل شبهمعین ضمیری معرفی شده است. در قسمت اصلی مقاله، شبهمعین ضمیری در شاهنامه فردوسی در هفت بخش بررسی شده است که از جملۀ آنها نقش ضمایر، شکل ضمایر، میزبانهای این ضمایر و نیز بحث تاریخی مربوط به این افعال آمده است.
خلاصه ماشینی:
در قسمت اصلی مقاله ، شبه معین ضمیری در شاهنامه فردوسی در هفت بخش بررسی شده است که از جملۀ آنها نقش ضمایر، شکل ضمایر، میزبان های این ضمایر و نیز بحث تاریخی مربوط به این افعال آمده است .
محمودی بختیاری (١٣٨٧ :١٦٩-١٥٢) از میان افعال شبه معین ، ساخت واژة «شاید» و «باید» و نظام کاربردی آن را بررسی و بیان کرده است که این دو فعل به عنوان نمونه هایی از افعال وجهی، مانند افعال اصلی، زمانی صورت های صرفی متعدد و کاربرد خاص خود را داشته اند، اما در جریان تحول تاریخی، روند دستوریشدگی و واژگانیشدگی را گذرانده اند و دچار تغییر معنایی و نیز تغییر نقش نحوی شده اند.
دلیلی که برای حضور ضمیر در کنار فعل های شبه معین میتوان ذکر کرد، این است که این عبارت ها غیرشخصی نیستند، بلکه عبارت هایی شخصیاند و نوعی شناسه به همراه دارند، اما فرق شان با فعل های دیگر این است که در آنها شناسه یا ضمیر متصل فاعلی ظاهر میشود، ولی در اینها ضمیر متصل غیرفاعلی ظاهر میشود و اغلب این افعال در متون تاریخی یافت میشوند.
در اصل ، فعل های شبه معین در این شکل ، سه سازة دستوری و یا سه بخش اصلی دارند، و بدین شکل صرف میشوند: ضمیرغیرفاعلی فعل شبه معین مصدر کامل (به تصویر صفحه مراجعه شود) به نظر میرسد در عبارات بالا هیچ کدام از دو فعل (فعل اصلی و فعل شبه معین ) شناسه نمیگیرند، این کار برخلاف نحو دستور زبان فارسی معاصر است ؛ چرا که فعل باید شناسه بگیرد، اما با کمی دقت مشخص میشود که شناسۀ تهی در اصل شناسۀ آنها محسوب میشود، گرچه نشان دهندة فاعل و هم شمار با فاعل هم نیست ، اما شناسۀ سوم شخص مفرد است .