چکیده:
چکیدهکتاب «الضرورات الدینیة و المذهبیة و الفقهیة»، نوشته علی وائلی، با هدف تعیین حدومرز دقیق سه اصطلاح ضروری دین، ضروری مذهب و ضروری فقه نگاشته شده است. نویسنده با تکیه بر روش استدلالی رایج در کتابهای مفصل فقهی، در رسیدن به هدف خود کامیاب است، ولی اشکالات صوری و دستهبندی نهچندان مناسب کتاب، و از همه مهمتر، وجود مطالب غیرضروری از ارزش کتاب کاسته است.
خلاصه ماشینی:
در مبحث دوم از فصل اول، که به بررسی فقهی و استدلالی حکم منکر ضروری دین اختصاص دارد، نویسنده، نخست درباره معانی مختلف کلمه اسلام و کفر سخن گفته است؛ آنگاه درباره حکم کسی بحث کرده که هر یک از وجود خداوند، توحید، رسالت پیامبر اسلام(صلیا...
برخلاف آنچه عنوان این مبحث نشان میدهد، نویسنده حکمی برای منکر ضروری ذکر نکرده است؛ یعنی مشخص نیست اگر کسی منکر ضروری دین (بههر یکاز معانی) شد، حکم او چیست؟ بلکه نویسنده، در واقع، در این مبحث عناوینی را معرفی کرده است که از نظر او، اگر کسی آنها را انکار کند، میتوان حکم منکر ضروری را بر او جاری کرد؛ بهعبارت دیگر، این مسئله، بحثی موضوعی است نه حکمی، و نویسنده هیچ حکم فقهی در این باب نداده است.
او در ادامه، همان چهار ضابطهای را، که برای تعریف ضروری ارائه کرده است، بر بحث ضروری فقه نیز تطبیق میدهد و بعد از نقد و رد آنها، نظریه خود را میآورد؛ یعنی ضروری فقه، چیزی است که رکن فقه است و فقه بدون آن شکل نمیگیرد؛ همچنین، اموری را دربرمیگیرد که در فقه، نزد همه علما پذیرفته شده است.
تلاش غیرضروری برای تبیین ضروری یکی از مباحث جالبتوجه در این بخش، پاسخ مفصل نویسنده به این پرسش است که آیا در موارد تقیه، میتوان از ائمه یا امیرالمومنین(ع) ابراز برائت کرد یا نه؟ نویسنده در مقدمه کتاب، اثر خود را یک تحقیق ۴۰۰ صفحهای معرفی میکند، ولی کتاب در ۲۸۰ صفحه منتشر شده است.