چکیده:
یکی از روایاتی که دربارة سبب نزول سور فلق و ناس وارد شـده ، روایـت لبیـد بـن اعصـم یهـودی درخصوص سحر و جادو شدن پیامبر گرامی اسلام است . در روایات چنین آمده که شخصی به نام لبید بن اعصم با دمیدن در یازده گره ، پیامبرص را سحر نمود و ایشان به خاطر این سحر بیمار گردید. آنگاه خداوند دو سورة فلق و ناس را برای شفای پیامبرص بر ایشان نازل فرمود. در نوشتار پیش رو کـه بـه روش توصیفیتحلیلی انجام گرفته ، تلاش شده است تا «سند و متن » ایـن روایـت در منـابع شـیعه و سنی تحلیل و ارزیابی گردد. بررسیهای نشان میدهد که این روایت به طرق مختلف در منابع روایی و تفسیری فریقین نقل شده و همه آن ها از ضعف سندی برخوردار است . همچنین محتوای این روایـات به دلیل اختلافات موجود در متن آن ها، تعارض با قرآن ، شان و عصمت پیـامبرص و حقـایق تـاریخی، دارای تشویش و اضطراب بوده و غیرقابل اعتماد است .
خلاصه ماشینی:
»(ابن شهرآشوب ، ١٣٦٩ش ، ج ٢، ص ٢١) بااین حال برخی دیگـر از مصـادر روایـی و تفسـیری شـیعه نظیـر تفسـیر الصـافی (فیض کاشانی، ١٤١٥ق ، ج ٥، ص ٣٩٦ــ٣٩٧) تفسـیر البرهـان (بحرانـی، ١٣٧٤ش ، ج ٥، ص ٨١٣ـ٨١٥)، تفسیر نورالثقلین (حویزی، ١٤١٥ق ، ج ٥، ص ٧١٨ــ٧١٩) و بحـارالانوار علامه مجلسی(١٤٠٣ق ، ج ١٨، ص ٦٩ـ٧٠)، روایات سحر شـدن پیـامبرص را از منـابع شیعی گزارش کرده اند که همۀ آن ها از کتاب طب الائمه به صورت مرسل و گاه با سند ضعیف نقل شده اسـت .
ک: ابن سعد، بی تا، ج ٨، ص ٥٧ـ٦٠/ طبری ، ١٤٠٣ق ، ج ٢، ص ٣٩٨ـ٤٠٠) و نیز اگر این سخن را که دو سورة فلق و ناس از نظر ترتیب نزول جزء سوره های ٢٠ و ٢١ قرآن و مکی هستند(رامیار، ١٣٨٧ش ، ص ٥٩١) در نظر بگیریم ، روایات سبب نزولی که از عایشه نقل شده است نیز به دلیل آنکه وی هنوز به همسری پیامبر درنیامده بود و در اتفاق مذکور حضور نداشت ، مورد تأیید نیست .
(روایت پنجم و ششم ) دلیل دیگری که بر تشویش و اضطراب متن روایت سحر شدن پیامبرص اشاره دارد این است که در متن روایتی که صاحبان صحیحین از عایشه نقـل کـرده انـد، سـخنی از نزول دو سورة فلق و ناس به میان نیامده است ، اما سیوطی جهـت رفـع ایـن اشـکال ، روایت عایشه را از طرق دیگر که سند آن ها از نگاه آیت الله معرفت صحیح نیست و در این تحقیق نیز ذکر شده ، بیان کرده است تا کاستی روایـت بخـاری و مسـلم را جبـران نماید.