چکیده:
قرآن کریم در آیه 143 بقره، امت اسلام را به «امت وسط» توصیف کرده و آن را دلیل شایستگی این امت در شهادت دادن بر مردم دانسته است. در باره چیستی «وسط بودن» و مصداق «امت وسط» میان مفسران فریقین اختلاف نظر است. مفسران اهل سنت، «وسط» را به عدل، خیر و اعتدال امت اسلام در مقایسه با امت های دیگر و نیز اعتدال احکام اسلام در مقایسه با احکام دین یهود و نصارا تفسیر نموده و مصداق «امت وسط» در قرآن را همه مسلمانان قلمداد کرده اند، برخی نیز اهل سنت را تنها مصداق «امت وسط» می دانند. مفسران امامیه با تکیه بر قرائن و احادیث، مصداق آیه را تنها ائمه اطهار^ دانسته اند. مقاله حاضر، ضمن بازخوانی دیدگاه های مطرح در باره امت وسط، آنها را در بوته نقد گذاشته، در نهایت به این نتیجه رسیده است که منظور از امت وسط، تنها ائمه اهل بیت^ هستند که واسطه میان پیامبر و مردم اند، بر این اساس آنان در قیامت از مقام شهادت علیه مردم برخوردارند.
خلاصه ماشینی:
"coتاریخ دریافت: 20/12/93 تاریخ پذیرش: 15/7/94 طرح مسئله قرآن کریم در آیه 143 سوره بقره از مسلمانان به عنوان امت وسط یاد کرده است و هدف و غایت آن را شاهد بودن بر مردم دانسته است، چنانکه میفرماید: «و کذٰلک جعلناکم أمة وسطا لتکونوا شهداء علی الناس و یکون الرسول علیکم شهیدا» سؤالی که اکنون مطرح است این است، که «وسط» در این آیه به چه معنا است؟ آیا مصداق امت وسط، همه مسلمانان هستند یا گروه خاصی از آنها؟ کدام دیدگاه در مورد معنای وسط و مصداق «امت وسط» با اجزای خود آیه و آیات دیگر و نیز روایات در این زمینه همخوان است؟ و از مناقشههایی که در مورد سایر دیدگاهها وجود دارد، مصون است؟ مقدمه قرآن کریم با توصیف امت اسلام به «امت وسط» آنها را نسبت به امتهای دیگر در جایگاه برتری قرار میدهد و امتیازی را برای آنان ذکر میکند که در هیچ یک از آیاتی که به اوصاف امت اسلام پرداخته، به آن اشاره نشده است و آن امتیاز عبارت از شاهد بودن امت اسلام بر امتهای دیگر است، به همین جهت موضوع «وسطیت امت اسلام»، از زمان پیامبر| همواره مورد توجه مسلمانان قرار گرفت و هر نسلی از مسلمانان و محققان سعی کردهاند، مراد آیه را روشن کنند و نتیجه تحقیقات خود را برای داوری عرضه نمایند.
از اینرو اگر وسط بهمعنای خیر و برگزیده باشد، مخاطب «و کذلک جعلنکم أمه وسطا» به نحو قضیه موجبه جزییه است؛ یعنی از میان شما، افرادی را که وسط هستند شاهد بر اعمال دیگران قرار دادیم، چنانکه در آیات دیگر نیز مانند: «کنتم خیر أمة أخرجت للناس»، (آل عمران / 110) «هو اجتباکم» (حج / 78) «ثم أورثنا الکتاب الذین اصطفینا من عبادنا» (فاطر / 32) که بهعنوان شاهد ذکر شده بودند، همه مسلمانان، به نحو عام استغراقی، اراده نشدهاند، بلکه مراد قرآن، گروه خاصی از امت اسلام است؛ چرا که خداوند در آیاتی از قرآن کریم ناخرسندی خود را از برخی از مسلمانان ظاهری ابراز کرده است، به اینکه نمیاندیشند، نمیفهمند، سپاسگزار نیستند، فاسقاند، جاهلاند، نسبت بهحق کراهت دارند."