چکیده:
با اوج گرفتن پانعربیسم پس از جنگ جهانی دوم و به ویژه از دهه ۱۹۶۰ میلادی به این سو، کشمکشی عظیم بر سر نام خلیج فارس در میان ایران و کشورهای عربی به وجود آمد. پس از شکست اعراب در جنگ ششروزه، جمال عبدالناصر، برای احیای روحیه ناسیونالیسم ضربهخورده عربی، از نام جعلی خلیج عربی استفاده کرد. او همچنین اتحادیه عرب را بر آن داشت تا در ۴ آگوست ۱۹۶۰ م در اعلامیهای بیان کند که همه کشورهای عربی باید از این پس به جای خلیج فارس از نام تحریفشده آن استفاده کنند.۱ این مسئله واکنشهای مختلفی را در کشورمان برانگیخت. در ۲۲ تیرماه ۱۳۸۴ هیئت دولت، طی مصوبهای، روز دهم اردیبهشت (سالروز اخراج پرتغالیها از تنگه هرمز) را روز ملی خلیج فارس نام گذاشت. جامعه علمی نیز اقدام به برگزاری کنفرانسها و سمینارها و انتشار صدها مقاله، سند، تحقیق و کتاب با موضوع خلیج فارس کردند و اقدامات مشابه دیگری در جامعه هنری، ورزشی و... صورت پذیرفت. در نهایت این امر موجب شد که سازمان ملل و دیگر نهادها و مجامع بینالمللی بر درستی نام تاریخی خلیج فارس صحه گذارند.
خلاصه ماشینی:
دانلد ویتکم۱۶ با استفاده از یافتههای باستانشناختی و مطالعات جغرافیایی باقیمانده سعی بر آن دارد تا در مقالهای دیگر از این کتاب تاریخ منطقهای خلیج فارس را در آغاز دور ۀ اسلامی مورد کاوش قرار دهد، موضوعی که در مقال ۀ سوم بخش اول و تحت عنوان «خلیج فارس در آغاز دور ۀ اسلامی» بررسی شده است.
بخش پایانی کتاب «نقش بیگانگان» نام دارد که در آن به تأثیر حضور خارجیها در شکلگیری سیاستهای جدید در خلیج فارس پرداخته شده است.
در دو مقال ۀ پایانی این کتاب حضور انگلیسیها و آمریکاییها در خلیج فارس بررسی شده است.
گری سیک در مقال ۀ پایانی کتاب با عنوان «آمریکا و خلیج فارس در سد ۀ بیستم» به بررسی چگونگی حضور آمریکاییها در این ناحیه پرداخته است.
نقد و نظر در میان انبوه نوشتههای انتشاریافته که با توجه به مناقش ۀ موجود بر سر نام خلیج فارس میان ایران و کشورهای عربی نگاشته شدهاند، نویسند ۀ تاریخ خلیج فارس از منظر تمدن ایران و یا منظر اعراب به این مسئله نگریسته و در این کتاب نگاه متفاوتی را القا میکند و ساکنان این منطقه و تمدن شکلیافته در آن را به صورت مستقل بررسی کرده است، که این امر تا حدود زیادی منحصر به فرد است.
هرچند در اکثر بخشهای این کتاب از نام تاریخی خلیج فارس استفاده شده است، اما برخی از نویسندگان اثر با تکیه بر هویت مستقل تمدنی و فرهنگی ساکنان این منطقه فارغ از شرایط حاکم بر ایران و کشورهای عربی همجوار تنها به تمدن و فرهنگ خلیج اشاره کردهاند.