چکیده:
مقاله حاضر به بررسی و مقایسه عناصر حماسی شعر دفاع مقدس با عناصر حماسی رایج در ادبیات فارسی به خصوص در شاهنامه فردوسی پرداخته و در پی پاسخ به این پرسش است که مهم ترین ویژگی های حماسی شعر دفاع مقدس چیست ؟ و این ویژگی ها چه وجوه اشتراک و افتراقی با حماسه های قدیم به خصوص شاهنامه فردوسی دارند؟ دراین مقاله از روش گردآوری کتابخانه ای استفاده شده و یافته ها با توجه به عناصر حماسی شعرها، توصیف و تحلیل شده اند. یافته ها نشان داد اگرچه مولفه های مشترک فراوانی چون قهرمانان ، رجزخوانی ، وصف میدان جنگ و رشادت های پهلوانان و میهن پرستی بین ادبیات حماسی هشت سال دفاع مقدس با ادبیات حماسی پیشین وجود دارد، اما این مولفه ها در ادبیات دفاع مقدس شکل دیگری به خود گرفته اند.
خلاصه ماشینی:
اما نکته در این جاست که با ایجاد دگرگونی های نوین در عرصه جوامع بشری و تحت تأثیر قرارگرفتن تدریجی جوامع سنتی ، تحولی در نوع نگرش به همه مقولات زندگی بشری ایجاد شده و مبانی ادبیات حماسی نیز مانند سایر مقوله های علوم انسانی تغییر کرده است ، از همین رو در پژوهش حاضر به بازشناسی و بازتعریف عناصر حماسی در شعر دفاع مقدس و مقایسه آن با عناصر حماسی یکی از مهم ترین متون حماسی فارسی یعنی شاهنامه فردوسی پرداخته شده است .
«اشعار حماسی در ادبیات عرب ، به قطعات و قصایدی اطلاق می شود که بیشتر مبتنی بر بیان مفاخر قبیله و فرد و ذکر شاعر از پهلوانی های خود در میدان جنگ و فرار از مضایق و درافتادن در مهالک و چیره دستی در انتقام یا غارت و نهب است و راویان عرب در ذکر تاریخ قبایل از این اشعار و رجزهایی که پهلوانان و جنگجویان می گفتند، بسیار یاد کرده اند» (صفا، ١٣٦٣، ص ١٦).
این گونه سخن گویی ها دلهره و آشوب پهلوانان را تا حد بسیاری برای مخاطب نمایان می کند ٣- ٥- مشخص بودن زمان و مکان یکی از مختصات منظومه های حماسی در گذشته ، ابهام در زمان و مکان جنگ ها و وقایع مربوط به آن است ، تقریبا در بیشتر ابیات شاهنامه فردوسی ما نمی دانیم که این اتفاق دقیقا در چه زمانی و مکانی در حال رخ دادن است .
شاعران در گذشته به خاطر آن که ارزش های حماسی منظومه هایشان از بین نرود، زمان و مکان مشخصی را برای حماسه ها ذکر نمی کردند، اما در اشعار حماسی دفاع مقدس ، شاعر مکان عملیات و زمان آغاز و پایان جنگ ها را ذکر می کند.