چکیده:
وجه مشخصه شهرنشینی جهان سومی ، ناموزونی و نابرابری است . اشاعه قابل توجهی از ثروت و از سـوی دیگـر اقلیت هایی که در فقر زندگی می کنند، از ناکامی های خط مشی شهری قلمداد می شوند. حاشـیه نـشینی از پیامـدهای توسعه ناهمسو و بدریخت در نظام شهرنشینی است . کاربریهای شهری در قشربندی اجتماعی و اقتصادی تاثیرگذار است و وقتی حاشیه نشینان خود را ناتوان از بهبود موقعیت اقتصادی- اجتماعی خویش احساس کردند، نوعی محرومیـت در آنها بوجود آمده و آنها را به ارتکاب جرائم اجتماعی وادار کـرده اسـت . تحقیـق حاضـر بررسـی علـل شـکل گیـری حاشیه نشینی را در ارتباط با شاخص های آموزشی ، بهداشتی ، فرهنگی ، تجاری، ورزشی ، فـضای سـبز و بازتـاب هـای اجتماعی ناشی از آن، در شهر یزد مورد بررسی قرار داده است . روش تحقیق ، ترکیبی از روش های اسنادی، تحلیلـی و پیمایشی است . با توجه به تفاوت ضریب پراکندگی کاربریها و خدمات شهری که در محـلات حاشـیه نـشین برابـر ١٨٨/٩ و در محلات غیر حاشیه نشین برابر ١٤/٤٩ است ، چنین استنباط می شود که شاخصهای مذکور به عنوان یکی از عوامل تـاثیر گذار در حاشیه نشینی محسوب می شوند. بر اساس مدلهای رتبه بندی سکونتگاهها، درجه توسعه یـافتگی در ٤١ محلـه شهر تفاوت چشمگیری را نشان داده است . همچنین میزان اعتبار همبستگی بین عدم توسعه یافتگی و حاشیه نـشینی بـا ٠/٠٣٥ قابل اعتبار بوده است . بر اساس رگرسیون خطی نیز ارتباط معنی داری بـین حاشـیه نـشینی و توزیـع ناعادلانـه خدمات و عدم توسعه یافتگی وجود داشته است . علاوه بر این ، نتایج مدل خوشه ای، حاکی از این است که برای حاشیه نشین بودن یک محله ، غیر از کمبود خدمات و کاربریها، فاکتورهای دیگری نیز مطرح بوده است . یافته های این قسمت از تحقیق به موازات دیدگاه بوم شناسی شهری است .
خلاصه ماشینی:
- آیا شکل گیری محله های حاشیه نشین شهر یزد تحت تأثیر نابرابری محله ها در برخورداری از کاربریها و خدمات شهری است ؟ - آیا محلات غیر حاشیه نشین در شهر یزد از کاربریها و خدمات مطلوب شهری برخوردارند؟ - چه رابطه ای بین عوامل موثر بر حاشیه نشینی و آسیبهای اجتماعی در محلات حاشیه نشین شهر یزد وجود دارد؟ این سؤالات موضوعات و فرضیه هایی را بشرح زیر مطرح می سازند.
جهت بررسی تأثیر نابرابری کاربریها و خدمات در شکل گیری حاشیه نشینی ، ابتدا ٦ گروه از کاربریها و خدمات اساسی سطح محله (آموزشی ، بهداشتی ، فرهنگی ، تجاری، فضای سبز و ورزشی ) مورد بررسی قرار گرفتند برای آزمون فرضیات و تحلیل کمی از روشهای آماری و چند مورد از مدل های سطح بندی سکونتگاهها شامل جمع واحدهای خدماتی ، استانداردسازی داده های مختلف الجنس ، مدل ضریب ویژگی ، مدل تاکسونومی عددی، مدل موریس و مدل ضریب پراکندگی استفاده شده است .
حاشیه نشینی و توزیع ناعادلانه خدمات و کاربریها در شهر جهت سنجش میزان نابرابری، محلات مختلف شهر یزد بر اساس حاشیه نشین و غیر حاشیه نشین بودن آنها، به تفکیک هر کاربری و خدمات و با استفاده از مدل ضریب پراکندگی ١ مورد مطالعه قرار گرفته اند در این مدل مقدار بالای CV نشان دهنده نابرابری بیشتر در بین مناطق بوده و کاهش آن نشان از تعادل در توزیع شاخصها و برابری (تخصیص بهینه کاربری) در خدمات رسانی و توزیع خدمات و شاخصها در منطقه است .
تاثیرات عوامل مختلف بر آسیبهای اجتماعی در محلات حاشیه نشین شهر یزد در این قسمت از تحقیق ، آسیب های اجتماعی به عنوان یکی از بازتابهای حاشیه نشینی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است .