چکیده:
در روز 3 ژوئیه 1988 برابر با 12 تیر ماه 1367 ناو وینسنس آمریکا مستقر در خلیج فارس در پاسخ به گزارش یکی دیگر از ناوهای آمریکایی حاضر در منطقه مبنی بر حمله به یک کشتی تجاری پاکستانی، خود را به حوالی جزایر ایرانی قشم و هنگام رساند. در پی این اقدام، بنابر ادعای مقامات ایرانی، چند قایق جنگی ایرانی مبادرت به شلیک به سوی وینسنس نمودند که این عمل با واکنش متقابل رزمناو آمریکایی روبرو گردید. که در اثنای این درگیری، ناو مذکور با شلیک دو فروند موشک هواپیمای مسافربری شرکت ایران ایر به شماره پرواز 655 با 290 نفر مسافر و خدمه که از فرودگاه بندر عباس به مقصد دبی در پرواز بود را سرنگون ساخت. هواپیمای ایران ایر در حالی مورد اصابت قرار گرفت که هنوز بر فضای آبهای سرزمینی ایران قرار داشت. بلافاصله پس از وقوع این حادثه، دولت ایران موضوع را در شورای سازمان هواپیمایی کشوری بینالمللی (ایکائو) مطرح نمود که صرفا به محکومیت قضیه بسنده کرد و آمریکا را مقصر نشناخت. لذا در این بررسی هدف ایران محقق نشد. دولت ایالات متحده پس از وقوع سانحه ضمن خودداری از پرداخت غرامت به ایران ایر یا قبول مسئولیت، اعلام آمادگی کرد تا به بازماندگان این حادثه به طور مستقیم غرامت پرداخت نماید. دولت ایران ضمن رد این پیشنهاد، در تاریخ 17 مه 1989 دادخواستی را تقدیم دیوان کرد و متعاقب آن لایحهی خود را نیز در تاریخ 24 ژوئیهی 1990 تسلیم آن مرجع نمود. ایران در دادخواست خود اهداف زیر را دنبال می نمود : • تجدیدنظر خواهی در مورد تصمیم ایکائو مورخ 17 مارس 1989 مبنی بر عدم نقض کنوانسیون شیکاگو توسط دولت ایالات متحده؛ • تصمیمگیری در مورد نقض کنوانسیون منع و جلوگیری از اعمال غیرقانونی علیه امنیت هواپیمایی کشوری (کنوانسیون مونترال) از سوی دولت ایالات متحده به دلیل سرنگون ساختن هواپیمای ایران ایر؛ • تعیین میزان غرامت قابل پرداخت از سوی دولت ایالات متحده به شرط احراز نقض مندرج در قسمت قبلی. هدف این مقاله بازخوانی پروندۀ سقوط ایرباس ایران توسط ناو وینسنس آمریکا ، چگونگی حادثه و ادعاهای حقوقی ایران و نهایتا چگونگی و چرایی مختومه شدن این پرونده در دیوان بین المللی دادگستری قبل از رسیدگی در آن دیوان می باشد.
On July 3, 1988, the American Vincennes battleship, based in Persian Gulf, moved to the outskirt of Persian Islands, Qeshm and Hengam, in response to the report of another American battleship present in the zone stating that a Pakistani commercial ship had been attacked. Following this action, as claimed by the Iranian authorities, a few Iranian military boats shot at Vincennes which was followed by the reaction of the American cruiser. During the conflict, the said battleship shot two missiles at the airliner of Iran Air Company. Flight No. 655 who was carrying 290 passengers and crew from Bandar Abbas airport to Dubai and the airliner crashed. Immediately after the occurrence of that accident, the Iranian government brought up the case to ICAO. ICAO just condemned the case and did not blame America. Therefore, Iran’s objective was not fulfilled in that investigation. Therefore, after the crash, the US government refused to accept any responsibility or to indemnify Iran Air Company. Rather, it declared its preparedness to directly indemnify the survivors of the accident. The Iranian government rejected the proposal and filed a petition at the International Court of Justice on May 17, 1989 and subsequently submitted its plead to that court. In its suit, Iran sought for the following objectives:
- Reconsideration concerning ICAO’s decision dated March 17, 1989 that had expressed that the US government had not violated Chicago Convention;
- Making a decision on violation of the convention for prohibition of illegal measures against the security of civil aviation (Montreal Convention) by the US government due to the crash of Iran Air airplane;
- Determining the compensation which should be paid by the US government subject to the proof of the violation contained in the above clause;
Therefore, this Article aims to read out the case on the crash of Iranian airbus by the American Vincennes battleship, to find about how the accident happened as well as about legal claims of Iran, to review the legal challenge between Iran and America and finally to find how and why that case was closed at the International Court of Justice before review.
خلاصه ماشینی:
"بر اساس دادخواست ، ایران در ارجاع پرونده به دیوان سه هدف اصلی را دنبال می - نمود: تجدیدنظر خواهی در مورد تصمیم ایکائو مـورخ ١٧ مـارس ١٩٨٩ مبنـی بـر عدم نقض کنوانسیون شیکاگو توسط دولت ایالات متحده ؛ تصمیم گیری در مورد نقض کنوانسـیون منـع و جلـوگیری از اعمـال غیرقـانونی علیه امنیت هواپیمایی کشوری (کنوانسیون مونترال )١ از سـوی دولـت ایـالات متحـده بـه دلیل سرنگون ساختن هواپیمای ایران ایر؛ تعیین میزان غرامت قابل پرداخت از سوی دولت ایالات متحده به شـرط احـراز نقض مندرج در قسمت قبلی .
دولت ایران در لایحه خود برای احراز نقض حقوق بین الملل توسط دولـت ایـالات متحـده ، عـلاوه بـر اشـاره بـه مـوادی از کنوانسـیون هـای شـیکاگو و مـونترال (ماننـد دادخواست ) به ترتیبات ماده (٤)٢ منشور سازمان ملل متحد، حقوق بین الملل عرفی در زمینه ممنوعیت توسل به زور، تجاوز به حریم آب های داخلی و سرزمینی ایـران ، اصـل بیطرفی مندرج در کنوانسیون های ١٩٠٧ لاهه ، نقض عهدنامه ی مودت میان دو کشور، قواعد و حقوق عرفی در حقوق دریاها و در نهایت اصل عدم مداخله در امـور داخلـی کشورها نیز استناد نمود.
اما در مورد کنوانسیون مونترال ، دولت ایالات متحده دقیقا برعکس موضع ایران بـا تأکید بر پیش شرط های ذکر شده در ماده ی ١٤ آن سند مبنی بـر ثمـر بخـش نبـودن مذاکرات و عدم حصول نتیجه از طریق داوری، مـدعی بـود کـه دولـت ایـران بـدون استفاده از این راهکارها و با مراجعه مستقیم بـه دیـوان ، مقـررات شـکلی موجـود در ماده ی ١٤ را رعایت نکرده است ."