چکیده:
هویت قومی از مفاهیمی است که تحولات آن به ویژه در جوامع درحال گذار و در شرایط تنـوع و پیچیدگی ارزش ها، مانند سایر واقعیات اجتماعی که متاثر از عوامل گوناگونی هستند، حوزه هـای مختلف زندگی فردی و اجتماعی را تحت تاثیر قرار داده است . طرد اجتماعی نیز از مباحث مطرح در حوزه علوم اجتماعی است که در آن ، طرد فقط در معنای راندن یا رانده شدن فرد یـا گروهـی توسط دیگران و جامعه نیست ، بلکه اشکال گونـاگون طـرد وجـود دارد. ایـن مقالـه دربرگیرنـده ماهیت روان شناسی ، اجتماعی و فرهنگی هویت قومی و تاثیر آن بر احساس طرد اسـت کـه بـه نقش فعال افراد گروه قومی و قضاوت آنان پیرامون هویت قـومی مـی پـردازد. بـه ایـن منظـور، فرضیه هایی به آزمون نهاده و رویکرد کمی اتخاذ شد. قوم عرب خوزستان (شهر اهواز) به عنـوان جامعه آماری با حجم نمونة ٣٨٤ نفر مورد بررسی و مشاهده قرار گرفت . نتایج حاصـل از آزمـون فرضیه نشان داد: متغیرهای تعصب قومی ، تعلـق قـومی ، نگـرش بـه هنجارهـای قـومی رابطـه معکوس و معناداری با متغیر ملاک (احساس طرد اجتماعی ) دارند.
خلاصه ماشینی:
ایـن مقالـه دربرگیرنـده ماهیت روان شناسی ، اجتماعی و فرهنگی هویت قومی و تأثیر آن بر احساس طرد اسـت کـه بـه نقش فعال افراد گروه قومی و قضاوت آنان پیرامون هویت قـومی مـی پـردازد.
با توجه به اینکه طرد اجتماعی دغدغه اصلی پژوهش حاضـر اسـت ، نکتـه اساسـی آن بدین صورت مطرح می شود؛ خلاف تصور اکثریـت و اعتقـاد رایـج ، طـرد فقـط در معنـای راندن یا رانده شدن فرد یا گروهی توسط دیگران و جامعه نیسـت ، بلکـه اشـکال گونـاگون طرد وجود دارد؛ بعضی دیده نمی شوند، اما احساس می شوند، برخی دیگر رؤیت می شوند، اما کسی در مورد آن صحبت نمی کند و بالاخره بعضی اشـکال کـاملا پنهـان بـوده و حتـی وجود آن حدس زده نمی شود و لفظ یا واژه ای مناسب برای تعیین و نشان دادن آن نـداریم (زیبــرا، ١٣٨٥: ١٤).
در این میان آنچـه از نقطـه نظـر آسیب شناسی هویت به مثابة مسئله مطرح است ، نـه نقـص وجـود هویـت هـای قـومی ، بلکـه احساس طرد در میان بعضی افراد گروه های قومی است .
فینی براساس دیدگاه نظری هویت اجتماعی ، چهار مضمون مشترک هویـت قـومی را که برای بررسی کلیه گروه هـای قـومی مناسـب اسـت ، مشـخص مـی سـازد: احسـاس تعلـق (احساس مثبت نسبت بـه گـروه قـومی )، کسـب هویـت قـومی (جسـت وجـوی فعـال بـرای دستیابی به آگاهی و دانش قومی که باعث ثبات و دوام هویت قومی می شود)، اعمال قومی و مشارکت در فعالیت ها و سنت های قومی وجهت گیری ، گرایش ها و احساسات نسـبت بـه گروه های قومی دیگر (١٥٢ :١٩٩٢ ,Phinney).