چکیده:
علم پزشکی از قدیمیترین زمانها همواره مورد توجه انسان بوده و بنا بر اهمیت این علم در
کشف امراض و بیماریها؛ مسلمانان همواره اشتیاق فراوانی به این علم داشتهاند. از آنجا که اسلام
بر سلامت جسم و بهداشت تأکید فراوانی دارد لذا طب و طبابت در تمدن اسلامی بیش از سایر
علوم پیشرفت نمود و نمایندگان بزرگ طب اسلامی بیشتر ایرانی و افراد شهیر و نامداری مانند
رازی، اهوازی، ابنسینا و دیگران بودند. این افراد در تاریخ طب اسلامی از نخستین کسانی بودند
که بر کتبِ طب اساتید یونانی نقدهایی منصفانه و در خور تأمل نگاشتند و توانستند تا سالیان
متمادی به عنوان اساس و مرجع در علم پزشکی در جهان باقی بمانند. هدف از این مقاله بررسی
عملکرد مسلمانان به ویژه ایرانیان در رشد و ترقی علم پزشکی میباشد که با روش توصیفی-
تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانهای نگاشته خواهد شد
خلاصه ماشینی:
"ابن خلدون نیز میگوید: «طب اهل بادیه بر اساس منقولات مشایخ و عجایز است و براساس قانون طبیعی و موافقت مزاج نیست و طبی که در شرعیات نقل شده است از این قبیل است و ارتباطی با وحی ندارد زیرا پیغمبر اسلام از جانب خداوند مبعوث گردید تا ما را شرایع بیاموزد نه اینکه پزشکی و سایر امور عادی را برای ما معرفی نماید» و حتی او وقتی در مورد تلقیح نخل نظر خود را اظهار داشت فرمود: «من نظرخود را میگویم و شما خود داناتر به امور دنیای خود هستید».
اثر ژرف و ماندگار وی در طب مزاجی و طبیعی که سالیان متوالی در بزرگترین مراکز علمی و پزشکی جهان مدار تدریس در علم پزشکی بوده است «قانون در طب» میباشد که بیگزاف این اثر ام الکتاب کتابهای طب مزاجی شمرده میشود کتاب «قانون» ابنسینا نه تنها در جهان اسلام از منابع اصلی پزشکان محسوب شده بلکه در همه دوران پزشکی غرب هیچ کتابی که این چنین جامع و مانع و دانشنامه گونه مبادی و موضوعات پزشکی را در بر گرفته باشد، به وجود نیامده بود؛ به نحوی که پس از ترجمه «قانون» به لاتین به سرعت مورد توجه دانشمندان و پزشکان غرب قرار گرفت و به عنوان کتاب درسی در دانشکدههای پزشکی تدریس میشد(دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج4، ذیل «ابن سینا»).
لذا مسلمانان با در دست داشتن این منابع سرشار یونانی و همچنین منابع سریانی، ایرانی و هندی بسیار زود بر بخش جراحی تسلط یافتند و دانشمندانی همچون علی بن ربن طبری و محمد بن زکریای رازی و علی بن عباس مجوسی و ابن سینا، هریک در موارد متعددی از آثار خود به شرایط و کیفیت عمل جراحی اشاره کرده و برخی از دانشمندان نیز مانند ابوالقاسم خلف بن عباس زهراوی کتابی مستقل درباره جراحی تألیف کردند."