چکیده:
جایگاه پی بست های ضمیری در فارسی باستان و میانه تا حدودی ثابت بوده است و آنها در جایگاه واکرناگل ، یا جایگاه دوم ، یعنی پس از اولین واژه ، در جمله ظاهر می شدند. این پی بست ها در اکثر زبان های ایرانی دچار تحول شده و از حیث نقش و جایگاه تغییر کرده اند. در این مقاله توزیع و نقش های مختلف پی بست های ضمیری در گویش رایجی ، یا گویش آران و بیدگل ، از زبان های ایرانی نو شمال غربی ، بررسی شده است و در ضمن مقایسه ای هم با کاربرد این واژه بست ها در برخی دیگر از زبان های ایرانی شده است . این پی بست ها در رایجی در نقش نشانة فاعل متعدی در زمان گذشته ، ضمیر ملکی ، مفعول مستقیم و غیرمستقیم و متمم حروف اضافه به کار می روند. در رایجی این واژه بست ها دیگر در جایگاه واکرناگل به کار نمی روند و از این حیث با زبان های ایرانی باستان و میانه متفاوت اند. این پی بست ها در اشاره به فاعل منطقی جمله در زمان گذشته به صورت شناور می توانند به سازه های مختلفی قبل از فعل اضافه شوند. این واژه بست ها در نقش های دیگر به هستة خود اضافه می شوند.
خلاصه ماشینی:
"در رایجی این واژه بست ها دیگر در جایگاه واکرناگل به کار نمی روند و از این حیث با زبان های ایرانی باستان و میانه متفاوت اند.
پی بست های ضمیری در فارسی باستان جمع مفرد 3 2 1 3 2 1 =šiš =diš – – =šim =dim – =mā رایی =šām – – =šaiy =taiy =maiy اضافی /برایی کنت (١٩٥٣: ٩٦-٩٧) عنوان می دارد که این پی بست ها پس از اولین سازة هر جمله ، بدون توجه به مقولة دستوری واژه ، اضافه می شدند.
واژه بست ها در فارسی میانه پنج نقش متفاوت دارند: الف ) نشان دادن مطابقه با فاعل جملة متعدی در زمان گذشته (A-past)، ب) مفعول مستقیم در زمان حال ، ج) شرکت کنندة غیرمستقیم (indirect participant)، د) متمم حرف اضافه ، و ه) مالک در ساخت ملکی .
در زبان های ایرانی میانه استفاده از واژه بست ها پربسامدترین شیوه برای نشان دادن فاعل جملة متعدی در زمان گذشته بوده است .
با اینکه جایگاه این واژه بست ها در فارسی باستان و میانه تا حدودی ثابت بوده است ، آنها در اکثر زبان های ایرانی دچار تحول شده و از حیث نقش و جایگاه تغییر کرده اند.
نتایج این بررسی نشان می دهد که این پی بست ها در رایجی در نقش نشانة فاعل متعدی در زمان گذشته ، ضمیر ملکی ، مفعول مستقیم و غیرمستقیم ، و متمم حروف اضافه به کار می روند، و دیگر در جایگاه واکرناگل به کار نمی روند و از این حیث با زبان های ایرانی باستان و میانه متفاوت اند."