چکیده:
حکیم سنایی غزنوی از شعرای ممتاز قرن ششم هجری است که آثار او مورد تقلیـد شـعرای بعـد از وی قرار گرفته است . استنساخ زیاد شعر این شاعر و حوزة واژگانی خاص او و فهمیده نشدن بعضی از واژگان آثار سنایی از عواملی است که باعث ایجاد تحریف و تصحیف در آثار این شاعر شده است . حدیقة الحقیقه و شریعة الطریقه اولین مثنوی عرفانی حاصل ذهن خلاق و توغل این شاعر گرانسنگ در آثـار گذشـتگان است و در آن نیز مانند دیگر آثار سنایی خطاهایی راه یافتـه اسـت . در ایـن میـان منـابع جـانبی ماننـد فرهنگ های قدیمی که در بردارندة بخشی از متن مورد نظر هستند می توانند راهگشای تصـحیح باشـند. این مقاله برآن است که با تکیه بر فرهنگ جهانگیری به عنوان یکی از مهم ترین فرهنگ های قدیمی کـه در هند نوشته شده است و به حوزة زبانی شاعر بسیار نزدیک بوده است به بررسی و نقد بعضی از ابیـات حدیقة سنایی در فرهنگ جهانگیری بپردازد.
خلاصه ماشینی:
"٤. ای بســــا بــــاد و بــــوش تکنینــــان تـــرت و مـــرت از دعـــای مســـکینان (سنایی ٢، ص ٥٥٧) این بیت در حدیقة مصحح مریم حسینی نیامده است و در فرهنگ جهانگیری ذیـل ترتومرت بدین صورت ضبط شده است : ای بســا بــاد و بــوش تکســینان تــرت و مــرت از دعــای مســکینان (انجو شیرازی ، ذیل ترت ومرت ) واژة تکنین به معنی «فروپوشیدن و در لفاف گذاشـتن و محفـوظ داشـتن و مخفـی ساختن چیزی یا دانشی و جز اینها» (دهخدا، ذیـل تکنـین ) اسـت کـه در اینجـا مناسـبت معنایی ندارد.
سخن ، ذیل کام ) از دیرباز در متون کاربرد داشته است و در لغـت نامـة دهخـدا و گـاهی در متون چاپی به صورت کام و کر ضبط شده است : بر تو میمون باد و فـرخ ای شـه پیروزگـر می خور و بفروز جام با ناز و نوش و کام و گـر (قطران تبریزی ، ص٤٨٠) گویــــد آخــــر چــــه آرزو داری آرزو زهر و غم نه کـام و گـر اسـت (خاقانی ، ص٦٥) ناسخان متوجه معنی کام و گر نشده اند و آن را تبدیل به بار و بر کرده انـد و مصـراع دوم را هم به دلیل جلوگیری از تکرار متناسـب بـا آن تغییـر داده انـد، ضـمن اینکـه در نسخه بدل های مدرس کام و کر و کام و بر آمده است (سنایی ٢، ص ٣٢١) و مریم حسینی هم از روی نسخة مدرس تصحیح قیاسی کرده است ."