چکیده:
نظیری را شاعری درویش سیرت و صوفی مشرب می شناسـند کـه علـم شـاعری را در خراسـان برافراشـت و صیت سخنانش را به گوش شـاعران فـارس و عـراق رسـانید . نظیـری در زمـان خـود بـه دنبـال ممـدوحانی می گشت که قدر شعر و شاعری را بشناسند، از این رو به هند سفر کرد و از ممدوحان ایـران اعـراض نمـود . نظیری از شاعران معروف سبک هندی است که در سبک نگارش خود از الفاظ و مفردات و ترکیبات جدید بهره جسته و جهان بینی خود را برپایه بینش دین مبین اسلام و به ویژه مذهب تشیع اسـتوار نمـوده اسـت . از همین رو در کنار گفتمان مسلط درباری دیوان وی کـه در آن بـه مـدح درباریـان پرداختـه و از رهگـذر آن امرار معاش کرده است ، با توجه به گرایش های دینی و مذهبی نظیری و گفتمـان غالـب دیگـری در دیـوان وی خودنمایی می کند که در این جستار تحت عنوان گفتمان دینی و آیینی ، تبیین و جلوه های مختلف آن بررسی شده است .
خلاصه ماشینی:
"نام های خاص افراد و انساب و عنوان دینی : محمد : باطــل از پــا درآمــد و قــایم ســتاد حــق تا نـور دیـن محمـد معجـز بیـان نشسـت (ص ۴۰۵، ب ۲۱) ام هانی : ام شـهرهای دنیـا بـه سـواد شـهر اعظـم رخ بلبشــر بــه ســویش ز ســرای ام هــانی (ص ۵۰۳، ب ۱) بتول : همــای همــت زوج بتــول آن مرغی ســت کــه دولــت دو جهــان زیــر شــهپر آورده (ص ۴۹۳، ب ۶) ایوب : فرصتت بادا که می باید ستمگاری چنین این قرار و طاقـت و ایـن صـبر ایـوب مـرا (ص ۱۶، ب ۱۱) هارون : بـا سـد زبـان فصـاحت هـارون نمی خـرد گوشــی کــه از کلــیم خــود لکنــت زبــان (ص ۴۵۷، ب ۱۶) احمد : خطبـــۀ حـــوا و آدم بهـــر آیـــین نکـــاح از ثنـای خـویش و نعـت احمـد انشـا سـاخته (ص ۴۸۴، ب ۱) شعیب : صــاحب دلی نیافــت چــو او ســر کاینــات از روشـــنی قلـــب شـــعیبی مقـــام شـــد (ص ۵۵۴، ب ۲۰) یوسف : مـدعی بی ســببی دســت ملامــت نبریــد حــرز یوســف دم شمشــیر دعــای پدرســت (ص ۴۰۱، ب ۲) آدم : جرمی که آدم کرده بود از آب رویت شسته شـد بر روی اولاد بشر حق خال عصیان خوش نکـرد (ص ۴۲۱، ب ۴) آل علی : جــاه یزیــد و قــوم یزیــدش مــراد نیســت حـــب علـــی و آل علـــی بـــاد برمزیـــد (ص ۵۵۹، ب ۱۲) آل نبی : آل نبـــی ز بعـــد نبـــوت وصـــی شـــدند کـــین رتبـــه بـــا ملایکـــۀ آســـمان نبـــود (ص ۵۵۳، ب ۲) امام زمان : کسی کـه پـی بـه امـام زمـان همـی نبـرد رســـول صـــادقش از خیـــل کـــافر آورده (ص ۴۹۳، ب ۱۰) ابراهیم : هیجو ابراهیم دیدم شکل قربـانی بخـواب شکر لله بی عوض مقبول شد قربان مـن (ص ۴۶۶، ب ۷) بلقیس : بلقـیس ملــک غالیــه گـو بــر عــذار کــش آصف نهاد تخت و سلیمان بر آن نشسـت (ص ۴۰۵، ب ۱۸) ب ) مکان های مقدس بسامد نام مکان های مقدس نیز همانند اعلام مقدس در دیوان نظیری بالا است ."