چکیده:
عصر حاضر را به سبب رشد و گسترش سریع وسایل ارتباط جمعی از یک سو و امکان ارتباط مجازی و فراتر از مرزهای جغرافیایی، عصر جهانی شدن نامیدهاند؛ البته هنوز تعریف مشخصی از جهانی شدن که مورد توافق اندیشمندان این حوزه باشد، وجود ندارد.
از سوی دیگر جهانی شدن با واژة دیگری با نام «جهانی سازی» همراه است که بیانگر تلاش جوامع و دولت ها برای نفوذ و تأثیرگذاری بر سایر مجامع در حوزه های مختلف فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی است. در این میان دین مبین اسلام با دعوت جهانی خود، مدعی گسترش این آیین حیات بخش به سراسر جهان است و در این راستا نیازمند ابزار و امکاناتی است. به نظر میرسد حج با توجه به ظرفیتهایی که دارد، میتواند در جهانی شدن اسلام تأثیر به سزایی داشته باشد.
در این مقاله به عنوان مقدمه، تلاش شده است برخی از ابعاد جهانی حج که میتواند در بهره برداری ازظرفیتهای این فریضة بی بدیل در حوزة جهانی شدن، مؤثر باشد، بررسی شود. در قرآن کریم، خانة خدا، خانهای برای تمام انسانها معرفی شده است که در آن امنیت، هدایت و قوام دین و دنیـای انسانها وجود دارد.
و از سوی سوم، مخاطب حج، عموم انسانها هستند. حج کنگرهای فراملی، فرا نژادی و فرا مذهبی است که مناسکی با ابعاد جهانی دارد و در نهایت، توحید میتواند عامل نزدیکی میان تمامی ادیان بزرگ الهی باشد که تبلور آن در مراسمم حج هویداست.
خلاصه ماشینی:
در چنين فضايي که غرب با تمام توان خود ميکوشد عنان سرنوشت جهان و بشر را به دست گيرد و فرهنگ خود را بر سراسر جهان بگستراند، وظيفة مسلمانان چيست و اقدام و عملش چگونه بايد باشد؟ آيا با وجود اختلافات و مشکلات اساسي که گريبانگير جهان اسلام است، ميتوان اميد داشت که در اين برخورد و يا رقابت تنگاتنگ، بر رقيبان خود غلبه يافته و فرهنگ توحيدي را بر سراسر جهان بگسترانند؟ ناگفته پيداست با توجه به قدرت اقتصادي، ارتباطي و تکنولوژيکي غرب و آمريکا، هرگز کشورهاي اسلامي به تنهايي نميتوانند در برابر تهاجم گستردة فرهنگ غرب مقاومت کنند و تنها در ساية اتحاد و استفاده از ظرفيتهاي موجود در جهان اسلام است که ميتوان با تجميع قدرت و با تکيه بر معارف والاي اسلام، در رقابت جهاني حضور يافت.
همچنين در اين رويکرد، جهاني شدن، به معناي آزاد سازي (Liberalization) نيز در نظر گرفته ميشود و هدف آن به وجود آوردن اقتصاد جهاني آزاد و بدون مرز است: «جهاني شدن به شعاري برجسته براي توصيف فرآيند يک پارچگي اقتصادي بين المللي تبديل ميشود» (همان.
، ج26، ص100 و ج27، ص43) بنابراين، ويژگيِ خانة خدا جهاني بودنِ آن است؛ چه اين که آن، نخستين خانهاي است که براي هدايت انسانها بنا شده و دوم، امّ القراي جهان ميباشد.
اما آنچه در اين نوشتار اهميت دارد، مفهوم عام «ناس» است؛ به اين معنا که خانة خدا ظرفيت و توانايي رشد و توسعة امور دنيوي و اخروي تمامي مردم را دارد و اين خود نشانگر نگاه جهاني اسلام به کعبه است.