چکیده:
جادة قم- قصرشیرین یکی از راههای اصلی و مهم در تاریخ ایران دورة اسلامی است. این جاده در دورة قاجاریه به سبب شرایط سیاسی آن دوره، بهویژه بهتر شدن روابط ایران و عثمانی، اهمیت بیشتری یافت. برخی از بنیادیترین افکار جدید و غربی از این مسیر به ایران راه یافت. نوشتار حاضر به نقش و اهمیت اجتماعی، فرهنگی و مذهبی راه قم - قصرشیرین میپردازد.
برای بررسی این موضوع، این مقاله با استفاده از شیوة «تحلیلی - توصیفی» و بهرهگیری از منابع این دوره، به این موضوع پرداخته است و به عبارت دیگر، کوشیده است نشان دهد که راه قم ـ قصرشیرین در دورة قاجار، مهمترین راه داخلی ایران تا سرحدات غرب کشور بوده است. این راه به سبب نقشهای متنوّعی که داشت، تأثیر همهجانبهای در حیات فرهنگی و مذهبی سکونتگاهها و منازل واقعشده در طول مسیر بر جای گذارده است.
خلاصه ماشینی:
گزارش کنسول فرانسه در بغداد، حاکی از آن است که امنیت راهها مجددا برقرار شده بود و کاروانهای تجارتی و زیارتی بسیاری در این مسیر آمد و شد میکردند، تا آنجا که پانزده الی بیست هزار خانوادة ایرانی، که تا آن زمان در بغداد زندگی میکردند، تصمیم به بازگشت به ایران گرفته بودند.
2. این مسیر همچنین برای زایران عتبات در حدی بسیار گسترده مورد استفاده بود.
4. این مسیر مورد استفادة طلاب علوم دینی بود که از ایران به عراق رفت و آمد میکردند و خود این امر نکتة مهمی در استفادة فرهنگی از این راه است.
رفت و آمد علما و طلاب علاوه بر موقعیت جغرافیایی کرمانشاه، که از گذشته به سبب قرارداشتن در راه قم - قصرشیرین به یکی از محلهای مهم عبور و باراندازی کاروانهای تجاری، زیارتی و سیاسی تبدیل شده بود، هنگامی که محمدعلی میرزا دولتشاه به عنوان والی ولایت کرمانشاهان و لرستان و خوزستان و تختگاه سرحددار عراقین انتخاب شد، علایق علمی و مذهبی او سبب گردید هنگامی که کاروان علما و طلاب عازم عتبات به کرمانشاه میرسید، او از ایشان استقبال و پذیرایی کند و با حضور آنان، مجالس بحث و تبادل افکار و آرا برپا کند.
عبور علما و طلاب دینی، که برای زیارت و یا تحصیل به عتبات میرفتند، فرصت مغتنمی برای آگاهی بخشی به تودههای مردم ساکن این مسیر پررونق فراهم آورد، تا جایی که به همین سبب، بعضی از مناطق، مانند کرمانشاه به یک مرکز مهم علمی و فرهنگی و مذهبی تبدیل شده بود.