چکیده:
هدف تعليم و تربيت و اينكه انسانِ محصول نهايي تعليم و تربيت بايد چگونه انساني باشد، همواره از موضوعات مهم و بحث برانگيز بوده، انديشه هاي تربيتي بسياري را تحت تاثير قرار داده است. اين مقاله به روش تحليلي ـ توصيفي، مباني فلسفي انديشه هاي تربيتي فارابي و غزالي را بررسي مي كند. در مباني هستي شناسي فارابي، خداوند را به عنوان عقل كل، واجب الوجود و سازنده جهان و نظم و هماهنگي آن به ذهن انسان متبادر مي كند. از نظر وي، براي رسيدن به اين هدف در معرفت شناسي، بايد انواع معرفت را در نظر داشت. در نظام ارزش شناسي فارابي، مقصود انسان رسيدن به سعادت است كه براي نيل به آن، نيازمند شناخت عواملي است كه در گرو انجام رفتار صحيح، و انجام رفتار صحيح مشروط به آن است، و از طريق تعليم و تربيت، بايد تمام ظرفيت هاي وجودي انسان شكوفا شود. غزالي در هستي شناسي، به خدامحوري و غايت مندي آن معتقد است. همچنين انسان در معرفت شناسي، از راه آموزش متعارف در مدارس به شناخت دست مي يابد كه اين كار به ياري عقل و حواس صورت مي گيرد. وي به تربيت اخلاقي توجه داشت و مبناي فلسفه آموزش را تحقق سعادت انسان مي داند.
خلاصه ماشینی:
"معرفت اشراقی به نظر فارابی بر کشف و شهود و ذوق عرفانی مبتنی است و از راه اتصال شهودی و علم حضوری به دست میآید که ممکن است فیضی باشد که از طریق عقل فعال به قوه متخیله آدمی افاضه شده و یا نور الهی باشد که خداوند در قلوب اولیای خویش وارد میکند (فارابی، 1996، ص 12و143).
6. فارابی درباره تلاش انسان برای تخلق به اخلاق نیک و نیل به سعادت، معتقد است: انسان باید در مسیر صحیح تعلیم و تربیت و کسب معرفت قرار گیرد و کمال بالقوه خود را به فعل رساند.
اما غزالی معتقد به جایگاه مهم علم اخلاق و ضرورت تحصیل آن برای همه است و پینهاد فلسفه آموزش از نگاه غزالی، تحقق سعادت انسان است تا او را به کمال حکمت برساند.
ثانیا، میخواهد ماهیت از طبیعت تا خداوند را بیان دارد تا معلوم کند در این میان، نور حقیقی کدام است؟ اما در رابطه با این، تصریح میکند: هرچه از طبیعت به عالم معنا و ملکوت نزدیکتر میشویم حیثیت نوری پدیدهها راشدیدتر و اصیلتر مییابیم، تا در نهایت، در گام آخر، به نوری میرسیم که علت صرف و ذات واجب است «نورالانوار» و خداوند فعال مایشاء جهان که همه چیز از او ناشی میشود.
در خصوص ارتباط بین هستیشناسی با تعلیم و تربیت در نظام فکری فارابی، تمام موجودات وجود خود را از خداوند دریافت میکنند و او با فیض خود، وجودشان را افاضه مینماید و نظم و هماهنگی موجود در جهان را در ذهن انسان دنبال میکند که برای رسیدن به این هدف، وی به تعلیم و تربیت انسان معتقد است."