چکیده:
يكي از عمده ترين مسائل و مشكلاتي كه بيشتر كلان شهرهاي جهان با آن دست به گريبانند، مخاطرات طبيعي است. مخاطرات طبيعي، به ويژه زلزله همواره سكونتگاه هاي بشر و جان انسان ها را تهديد مي كند و در مدت كوتاهي مي تواند خسارات و تلفات بسيار گسترده اي برجاي بگذارد. دراين بين، كشور ايران به دليل قرارگيري در كمربند زلزله خيز آلپ ـ هيماليا نيز از اين قائده مستثني نمي باشد و يكي از حادثه خيزترين كشورهاي دنيا مي باشد. براين اساس، محيط هاي كلان شهري آن كه بر روي گسل ها استقرار يافته اند، مانند كلان شهر تهران با توجه به جذب حداكثر جمعيت و تراكم، بيشترين آسيب پذيري را نسبت به ديگر نقاط دارند.از سويي عوامل و عناصر انسانساخت و عدم رعايت اصول برنامه ريزي شهري در اين مكانها مانند تمركز شديد ساختماني، كمبود فضاهاي باز، عدم رعايت استاندارد هاي لازم در اكثريت سازه ها، جمعيت زياد، عدم رعايت سرانه كاربري ها، شدت آسيب پذيري و خسارت هاي ناشي از زلزله احتمالي را دوچندان مي كند. بنابراين ارزيابي ميزان مخاطرات طبيعي به همراه تاثير عوامل انسان ساخت در محيط هاي كلان شهري، يكي از مهمترين مسائلي است كه در اين مقاله مدنظر قرار گرفته است. هدف اين مقاله ارزيابي، افزايش شدت ميزان و نحوه ي آسيب پذيري مناطق و واحدهاي شهري از زلزله در اثر عوامل انسان ساخت در منطقه 5 كلان شهر تهران است. در اين راستا از دانش برنامه ريزي شهري و تركيب روش منطق فازي و سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS) استفاده شده است. معيارهاي به كار گرفته شده جهت ارزيابي شامل گسل اصلي شمال تهران، گسل هاي فرعي و عرض معابر، فضاهاي باز و مساحت كاربري ها در سطح منطقه مي باشد. نتايج تحقيق با توجه به روابط بين متغيرهاي گسل، معبر، فضاي باز و مساحت واحدها، در روش فازي نشان مي دهد، ميزان آسيب پذيري ناشي از زلزله در منطقه 5 كلان شهر تهران شامل 4.82 درصد با آسيب پذيري خيلي كم، 26.94 درصد با آسيب پذيري كم، 35.16 درصد با آسيب پذيري متوسط، 27.96 درصد با آسيب پذيري قابل توجه، 2.88 با آسيب پذيري زياد، 1.33 درصد با آسيب پذيري خيلي زياد و 0.91 درصد از ساختمان ها كاملاً آسيب پذير مي باشند.
خلاصه ماشینی:
"در این ارتباط از آنجا که متاسفانه برخی از شهرهای ایران بر روی خط گسل و یا در حاشیه گسل شکل گرفته اند و حرکت های افقی یا عمودی گسل ها منجر به بروز زلزله دراین گونه شهرها یا نواحی پیرامون آنها می شود، از این رو ضرورت پرداختن به میزان تأثیر گسل ها بر شهرهای کشور و راهکارهایی جهت کاهش خسارت های وارده به خوبی احساس می گردد، تااولا چگونگی قرارگیری گسل ها شناخته شود و در رعایت حریم آنها دقت بیشتری شود و ثانیا با رعایت عوامل انسان ساخت ، اصول و ضوابط شهرسازی ، مکان گزینی کاربری اراضی های شهرها بر روی محدوده گسل ها با معیارهای علمی در دستور کار برنامه ریزان ومدیران شهری قرار گیرد.
µ=1/(1+( x-a)/ (b-a) / If x b ⇒ µ =1 جدول شماره : (٢) تشکیل توابع تابع استفاده شده نوع تابع شکل تابع تابع فاصله از گسل کاهشی J-Shape فاصله از شبکه معابر افزایشی J-Shape مساحت فضاهای باز افزایشی J-Shape مساحت قطعات ساخته شده افزایشی J-Shape / / / فازی سازی و تلفیق چهار لایه در این مرحله جهت فازی سازی سازی لایه ، چهار معیار مورد بررسی جهت ارزیابی میزان آسیب پذیری منطقه مورد مطالعه با هم ترکیب شده و در شکل زیر نشان داده شده است ، که ورودی های فازی در بخش محاسباتی موتور استنتاج خواهند بود.
- رابطه گسل ، شبکه معابر، فضاهای باز و مساحت قطعات با درنظر گرفتن ، چهار معیار مورد اشاره ( فاصله از گسل ، فضاهای باز، شبکه معابر و مساحت کاربری ها) ، میزان آسیب پذیری واحدها به شرح ذیل تقلیل می یابد: بر این اساس ، نتایج کلی همه ی معیارهای در نظر گرفته شده جهت ارزیابی میزان آسیب پذیری منطقه ٥ تهران در جدول شماره (٣) نشان داده شده است ."