چکیده:
در جامعه شناسی سیاسی جریانات سیاسی، باید به بررسی سه حوزه به هم پیوسته
توجه نمود : ) 1 شناخت پیچیدگی ها، شکاف ها و تعارضات جامعه به عنوان نقطه عزیمت؛ (2
شناخت جریانات، گروه ها و نیروهایی تکوین یافته بر اساس خطوط منشعب از شکاف ها و
نیز زمینه های سیاسی ـ اجتماعی، تاریخی و مذهبی و ) 3 شیوه و نحوه تاثیرگذاری جریانات
و نیرو های سیاسی بر جامعه و زندگی سیاسی شهروندان . با این حال بررسی تاثیر
جریان های سیاسی ـ اجتماعی در ایران معاصر بر روی زندگی سیاسی در درجه اول، نیازمند
شناخت بستر ها و مبانی تکوین و زمینه ساز آن ها است . به عبارت دیگر جریانات سیاسی
به صورت تصادفی و اتفاقی پیدا نمی شوند بلکه مبتنی بر علایق گوناگونی در درون ساخت
جامعه هستند که در نوشتار حاضر تلاش شده به صورت مبسوط بدان پرداخته شود .
خلاصه ماشینی:
"بنیان ها، بسترها و زمینه های تکوین جریان های سیاسی ـ اجتماعی ایران معاصر به لحاظ نظری گونه های مختلفی از جریان های سیاسی بر اساس معیارهای چون شکاف های اجتماعی ، رابطه دین و سیاست ، رابطه روحانیت و حکومت ، قلمرو دین (حداقلی یا حداکثری )، قرائت پذیری یا عدم قرائت پذیری دین ، اصول گرایی یا تساهل در اجرای دین ، تحجر یا روشنفکری ، استقلال یا وابستگی ، فردگرایی یا جمع گرایی ، حرکت انقلابی یا مسالمت آمیز، ایمان یا بی ایمانی و خلوص اعتقادی یا ناخالصی آن و حق و باطل می توانند شکل گیرد اما در ذیل به چهار معیار از آن ها که به طور خاص بستر و زمینه های شکل دهنده جریان های سیاسی در ایران معاصر به شمار می آیند، اشاره می شود: ١- شکاف های اجتماعی نیروها، گروه ها و جریان های سیاسی به صورت تصادفی پیدا نمی شوند بلکه مبتنی بر علایق گوناگونی در درون ساخت جامعه هستند.
نگاهی به جریانات سیاسی در ایران معاصر نشان می دهد که این جریانات به لحاظ بستر و بنیان های نظری شکل گیری ، تکوین ، رشد و تداوم حیات سیاسی بیش از هر چیز متاثر از مولفه ها و معیارهای چون شکاف های اجتماعی ، فرایند نوسازی (میزان گذار از جامعه سنتی به جامعه مدرن ، میزان نوسازی و توسعه اقتصادی ) و میزان دموکراتیزه شدن جامعه (پیدایش سازمان ها و تشکل های طبقات متوسط و پایین )، رابطه دین و سیاست (رابطه روحانیت و حکومت )، قلمرو دین (حداقلی یا حداکثری )، قرائت پذیری یا عدم قرائت پذیری دین ، اصول گرایی یا تساهل در اجرای دین ، تحجر یا روشنفکری ، استقلال یا وابستگی جامعه ، حرکت انقلابی یا مسالمت آمیز، ایمان یا بی ایمانی و خلوص اعتقادی یا ناخالصی آن و حق و باطل هستند."