چکیده:
هر ﻣﻠّﺘﯽ ﺑﻪ ﻓﺮاﺧﻮر ﭘﯿﺸﯿﻨﮥ ﻣﻠّﯽ و آﯾﯿﻨﯽ ﺧﻮد ﺟﺸﻦ ﻫﺎ و اﻋﯿﺎد ﺧﺎﺻﯽ دارد ﮐﻪ رﯾﺸﻪ در ﮔﺬﺷﺘﮥ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، ﻣﻠّﯽ، ﻓﮑﺮی و ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ اﻧﻬﺎ دارد. اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻧﯿﺰ اﻋﯿﺎد و ﺟﺸﻦ ﻫﺎی ﻓﺮاواﻧﯽ در ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﮥ ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﻬـﺎ ﺑـﻪ ﻗﺒـﻞ از اﺳـﻼم و دوران ﺑﺎﺳـﺘ وﻣﯽ رﺳﺪ و ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺎ ورود اﺳﻼم ﺑﻪ اﯾﺮان در ﻣﯿﺎن اﯾﺮاﻧﯿﺎن رواج ﯾﺎﻓﺖ. ﺷﺎﻋﺮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺎﺳﺪاران و ﺣﺎﻓﻈﺎن ﻫﻮﯾﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎی ﻣﻠّﯽ- دﯾﻨﯽ ﺧﻮد، در راﺳﺘﺎی اﺑﻘﺎی ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺗﻤﺪن ﺧـﻮد ﺑـﻪ اﻋﯿـﺎد و ﺟﺸـﻦ ﻫـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺧﺎﺻـﯽ ﻧﺸـﺎن داده اﻧـﺪ و در ﺳﺮوده ﻫﺎی ﺧﻮد، ﺑﻪ آداب و رﺳﻮم و ﮔﺬﺷﺘﮥ آﻧﻬﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﻧﺪ. ﺷﺎﻋﺮان ﭘﺎرﺳﯽ ﮔﻮی ﻧﯿﺰ در راﺳﺘﺎی اﺑﻘﺎی ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺗﻤﺪن دﯾﺮ ﭘـﺎی ﺧﻮد و ﺣﻔﻆ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎ و ﺑﺎورﻫﺎی دﯾﻨﯽ - ﺿﻤﻦ ﺑﯿﺎن ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺧﻮد- ﺑﻪ اﻋﯿﺎد و ﺟﺸﻦ ﻫﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺸﺎن داده اﻧﺪ و ﮐﻮﺷﯿﺪه اﻧﺪ در ﮐﻼم ﺧﻮﯾﺶ آﻧﻬﺎ را ﺛﺒﺖ ﮐﻨﻨﺪ. در ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺮآﻧﯿﻢ، ﺗﺠﻠّﯽ اﻋﯿﺎد اﺳﻼﻣﯽ و ﺟﺸﻦ ﻫﺎی اﯾﺮاﻧﯽ را در ﻏﺰﻟﯿﺎت ﺧﻮاﺟـﻪ ﺣـﺎﻓﻆ ﺷﯿﺮازی ﻧﺸﺎن دﻫﯿﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﺎﻋﺮ ﺑﺰرگ، ﭼﻪ ﺳﺎن از ذوق ﺳﺮﺷﺎر ﺧﻮد ﺑﺮای ﺣﻔﻆ و ﺟﺎوداﻧﮕﯽ ﺑﺨﺸﯽ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻠّﯽ و ﻋﻘﺎﯾﺪ دﯾﻨﯽ ﺧﻮد ﺑﻬﺮه ﺑﺮده اﺳﺖ. ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎی ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﺸﺎن از آن دارد ﮐﻪ اﺷﺎره ﺑﻪ اﻋﯿﺎد و ﺟﺸﻦ ﻫﺎ در ﮐـﻼم ﺣـﺎﻓﻆ -ﺑـﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺗﻌـﺪاد اﺑﯿـﺎت ﯾﻮاﻧﺶ- ﮐﻢ اﺳﺖ. از ﺟﺸﻦ ﻫﺎی اﯾﺮاﻧﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﻮروز و ﯾﻠﺪا و از اﻋﯿﺎد اﺳﻼﻣﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﯿﺪ ﻓﻄﺮ اﺷﺎره ﮐﺮده اﺳﺖ
خلاصه ماشینی:
"در پژوهش حاضر برآنیم، تجلی اعیاد اسلامی و جشنهای ایرانی را در غزلیات خواجه حافظ شیرازی نشان دهیم که این شاعر بزرگ، چه سان از ذوق سرشار خود برای حفظ و جاودانگی بخشی فرهنگ ملی و عقاید دینی خود بهره برده است.
نه حافظ میکند تنها دعای خواجه تورانشاه ز مدح آصفی خواهد جهان عیدی و نوروزی (حافظ، 1392، غ 454: 618) عیدی و نوروزی رسمی است که از دیرباز در میان ایرانیان رواج داشته است و «پیشینة این رسم را چون خود نوروز به دوران جمشید میرسانند که در این روز جمشید نیشکر را یافت و دستور داد که از آن شکر بگیرند و از آن پس به نیت تبرک مردم به یکدیگر شکر هدیه میدادند.
حافظ در هنگام بشارت نوروز و فراخواندن مخاطبانش به شادی و نشاط، به باده خواری و می پیمایی نیز دعوت میکند که میتوان این امر را ناشی از توجه خود آگاه یا ناخودآگاه حافظ به پیشینة کهن نوروز دانست، زیرا در اساطیر کهن آمده است در اواخر فرمانروایی جمشید سرزمین ایران ویچ دچار سرمای شدیدی شد جمشید "ور" را ساخت و مردمان و موجودات را از گزند سرما نجات داد و این امر یکی از دلایل منسوب کردن نوروز به جمشید است، از سوی دیگر «در بسیاری روایات جمشید شهریاری است که نخستین بار شراب را از انگور فراهم میسازد و چنین است که فردوسی جمشید را نخستین باده گسار مینامد» (ر.
اما این شاعر بلند آوازه از میان تمامی اعیاد اسلامی تنها به عید فطر و از میان جشنهای ایرانی تنها به جشن نوروز و یلدا اشاره کرده است."