چکیده:
در طرح ویژه نوسازی مصوب 1386، درنظرگرفتن بافت های فرسوده در کل سازمان فضایی شهر و تعیین نقش آنها در نظام شهری، به عنوان راه حلی برای خارج کردن این فضاها از نواحی بسته به عنوان یک راه حل در نظر گرفتهشده است. اما در مطالعات انجام شده هیچ روش و راهکار کاربردی برای درک پیچیدگی سازمان فضایی شهر و نقش بافت های فرسوده در آن ارائه نشده است. این مقاله، خصوصیات فضایی بافت های فرسوده را از طریق روش چیدمان فضا و براساس تئوری حرکت طبیعی مورد بررسی قرار داده است. همچنین برخی از خصوصیات فضایی شهر تهران در جهت شناخت پیچیدگی سازمان فضایی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج این تحقیق ارائه مدارک مستدل درباره جایگاه بافت های فرسوده در ساختار شهر تهران و رفع نقص روایی بودن مطالعات تاریخی می باشد. همچنین نتایج تحقیق تفاوت بین جدا افتادگی فضایی اجباری و انتخابی را در بافت های مختلف شهری پررنگ کرده است.
خلاصه ماشینی:
این مقاله، خصوصیات فضایی بافتهای فرسوده را از طریق روش چیدمان فضا و براساس تئوری حرکت طبیعی مورد بررسی قرار داده است.
در خصوص محلات فرسوده مرکزی شهر تهران اگرچه در مقیاس کلان به واسطه عبور معابری با مقدار همپیوندی بالا از میان آنها دارای خصوصیت جداافتادگی نمیباشند، اما تراکم خطوط آبی در نقشه خطی در مقیاس محلی نشاندهنده این واقعیت است که این دسته از محلات در مقیاس خرد دارای خاصیت جداافتادگی فضایی بوده و یا به عبارت دیگر در برقراری ارتباط با محلات همسایه خود ضعیف عمل میکنند.
تحلیل میزان خوانایی بافتهای فرسوده در ساختار شهر تهران در تکنیک چیدمان فضا هنگامییک محله «خوانا» میباشد که ارتباط معناداری بین خصوصیات فضایی آن در مقیاس کلان با خصوصیات فضایی آن در مقیاس خرد وجود داشته باشد.
این شکل نشان دهنده این واقعیت است که مناطق مرکزی تهران شامل بافتهای فرسوده از نظر ساختار فضایی بسیار خواناتر از مناطق غیرفرسوده شمال شهر میباشد.
به عبارت دیگر بین عملکرد این بافتها با پتانسیلهای آنها در ساختار فضایی شهر ارتباط مناسبی وجود ندارد و همین عدم ارتباط مناسب ریشه جداافتادگی اجتماعی-اقتصادی در بافتهای فرسوده تهران است.
جذب مخاطب (چپ) و قیمت زمین (راست) در مناطق مختلف شهر تهران در سال 2002، (Source: Bertaud, 2003) اما همانطور که در تحلیل الگوی همپیوندی کلان در سطح شهر مطرح شد، محلات غیرفرسوده شهر تهران در ساختار فضایی و در مقیاس کلان جداافتاده ترین محلات شهری از نظر فضایی میباشند.
اما محلات فرسوده به واسطه پیچیدگی ساختار درونی که باعث کاهش میزان همپیوندی آنها در کل شهر در مقیاس محلی نیز میشود، نتوانستهاند با بافتهای اطراف خود ارتباط مناسبی برقرار کنند تا از قابلیتهای فضایی و موقعیت خود در ساختار شهر تهران بهره گیرند.