چکیده:
در این مقاله، نگارنده ضمن تعریف مفهوم «تقیه» در اندیشه شیعی به کنکاش در ادله
مشروعیت آن در فقه شیعه یعنی کتاب (قرآن)، سنت، اجماع و عقل، زمینه پیدایش این
مفهوم، و موارد جواز و عدم جواز آن پرداخته است. تقیه در اندیشه شیعی، تاکتیکی
برای دفاع از اصول مذهب است.
خلاصه ماشینی:
"تقیه در مذاهب اهل سنت علمای اهل سنت برای اثبات تقیه و مشروعیت آن، به کتاب خدا و سنت پیامبر استدلال ______________________________ کردهاند که نمونهای از آن را در اینجا ارائه میدهیم: در ذیل آیه مبارکه «لایتخذ المؤمنون الکافرین اولیاء من دون المؤمنین و من یفعل ذلک من الله فی شیء الا ان تتقوا منهم تقاة و یحذرکم الله نفسه و الی الله المصیر » (آل عمران: 28) ـ که ترجمه آن پیش از این بیان شد ـ مالک بن انس استدلال کرده است بر اینکه طلاقی که از روی اکراه واقع شود، صحیح نیست و این نظریه را به بزرگانی از علمای اهل سنت نسبت داده و از ابن مسعود نقل کرده که گفته است: «هر سخنی که تازیانه سلطان را از من بردارد از گفتن آن خودداری نمیکنم.
و اگر شیعیان در رفتار خود چنین نکنند، آنها خواهند گفت: اینها پیروان جعفر هستند؛ چه بد آنها را تربیت کرده است!» (2) در اینجا برای توضیح بیشتر تقیه مداراتی، به بیان چند نکته میپردازیم: نکته اول: در تقیه مداراتی، خوف ضرر لازم نیست و اگر از ترک آن ضرری متوجه نشود، باز اجرای تقیه مداراتی مطلوب است؛ زیرا امام صادق علیهالسلام در این روایات، از شیعیان خواسته است که زینت و زیوری برای او باشند، نه سبب ملامت و سرزنش، و از خوف ضرر سخن به میان نیامده است.
نکته چهارم: تفاوت میان «تقیه خوفی» و «تقیه مداراتی» در این است که در تقیه خوفی، اگر مؤمن ناچار شود کار حرامی انجام دهد برای او حلال است، مگر کشتن مؤمن، اما در تقیه مداراتی، انجام کار حرام حلال نمیشود؛ زیرا در اجرای تقیه مداراتی خواسته شده است که شیعیان در اجتماعات دینی اهل سنت شرکت کنند، در مساجد با آنان باشند، مریضهای آنها را عیادت و اموات آنها را تشییع نمایند."