چکیده:
از زمان اکتشاف صنعتی نفت در ایران تاثیرگذاری این ماده در ساختار سیاسی- اجتماعی ایران معاصر تا حدی است که مطالعه تاریخ سیاسی ایران در یک قرن اخیر بدون در نظر گرفتن این ماده ناقص و مبهم خواهد بود. اکتشاف نفت در ایران توسط انگلستان صورت گرفت و پس از آن همواره کشورهای قدرتمند چشم طمع به این ماده داشته اند؛ به گونه ای که از تمام راه های ممکن اعم از تطمیع دولت مردان، سرکوب، کودتا، جنگ و... سعی در حفظ منافع نفتی خود در ایران داشته اند. کودتای 28 مرداد اوج دخالت کشورهایی چون انگلستان و آمریکا در ایران بود. نفت یکی از مهم ترین دلایل اهمیت ایران برای آمریکا بود. ایران و نفتش به حدی برای آمریکا مهم بود که همواره تلاش می کرد مسائل سیاسی ایران را با نفوذی که در بدنه دولت پهلوی داشت مدیریت کند، نتیجه این امر وابستگی مفرط دولت پهلوی به آمریکا بود وابستگی شاه به آمریکا به حدی بود که موجب شکل گیری حس بیگانه ستیزی در عموم مردم ایران و تاکید انقلابیون بر «استقلال» دولت ایران از سلطه کشورهای خارجی شد.
این مقاله طی پژوهشی تبیینی و با روش تاریخی به تشریح نقش نفت در وابستگی رژیم پهلوی به آمریکا پرداخته و نقش این وابستگی را در سقوط این رژیم بیان کرده است.یافت.
خلاصه ماشینی:
"به اعتقاد برخی پژوهشگران مسائل نفت ایران ، محمدرضا شاه پهلوی نخستین شاه ایـران نبود که قربانی نفت شد، بلکه پیش از او نیز آخرین شاه قاجار یعنی احمدشـاه نیـز بـه دلیـل پیامدهای سیاسی نفت زمام امور را از دست داد و سلسله ی طویل العمر قاجـار پایـان یافـت ، برای طرح این مدعا که نفت موجب افول و سقوط احمدشاه و سلسه قاجاریه شـد مـی تـوان اینگونه استدلال کرد که مخالفت احمدشاه بـا قـرارداد ١٩١٩ ارتبـاط مسـتقیمی بـا انقـراض سلسله قاجاریه داشته است ، چرا که انگیزه و هدف اصلی قـرارداد ١٩١٩ حفـظ منـافع نفتـی انگلیس بود اما مخالفت احمدشاه با این قرارداد مانع دستیابی انگلـیس بـه اهـداف نفتـی اش شد و بدین جهت با طراحی کودتای رضاخان علیه احمدشاه سـقوط آخـرین شـاه قاجـار را تسهیل کردند تا دولتی در ایران حاکم باشد که منافع نفتی انگلیس را به راحتـی تـأمین کنـد و مانعی در برابر دستیابی بیگانگان به نفـت ایـران ایجـاد نکنـد (حشـمت زاده، ١٣٧٩: ١١١- ١١٠).
ترویج افراطی فرهنگ و تاریخ ایران باستان ، تغییـر تـاریخ شمسـی بـه تـاریخ پادشـاهی، تاسیس مراکز فحشا و فساد، برقراری رابطه با اسرائیل ، حمایت از بهائیان و استفاده گسـترده تأسیس به خصوص پس از کودتای ٢٨ مرداد، استقرار و استمرار خود را بیشتر در ارتباط بـا کسب حمایت خارجی و قدرت های غربی به دسـت آورده بـود و نفـت در ایـن میـان تـاثیر اساسی داشت ؛ به این معنا که حکومت شاه به طور رسمی و در عمل تولید و صادرات نفـت را که برای اقتصـاد و امنیـت غـرب بسـیار اساسـی بـود، تضـمین کـرده و بـا تجهیـز ارتـش ، عضویت در پیمـان سـنتو و بازگذاشـتن دسـت مستشـاران امریکـایی بـه اولـین و مهـم تـرین خاکریز دفاعی در مقابل حمله شوروی به منطقه نفتی خلیج فارس تبدیل شد."