چکیده:
بــرای دعاهــای امامــان معصــوم (ع) و از جملــه امــام جــواد(ع) دو خاســتگاه مهــم می تــوان برشــمرد: یکــی قــرآن کریــم و دیگــری آموزه هــای پیامبــر(ص). اثرپذیــری ادعیــه امامــان از قــرآن بــه دو صــورت اســت: یکــی شــکلی، مســتقیم و آشــکار و دیگــری مبنایــی، غیــر مســتقیم و پنهــان. نــگاه نظام منــد و هدف منــد بــه جهــان هســتی و انســان و تبییــن معــارف دینــی توحیــد، معــاد، امامــت و رهبــری جامعــه، الگوگیــری از پیامبــران الهــی(ع)، تســلیم محــض بــودن در برابــر اوامــر و خواســته های خــدا، و نــگاه ابــزاری بــه دنیــا و مقدمــه آخــرت شــمردن آن- از جملــه مصادیــق اثرپذیــری غیــر مســتقیم، و تصریــح -اســتناد و تعلیــل، تفســیر، تاویــل و جــری و تطبیــق- و تلمیــح - تحمیــد، تســبیح، تهلیــل و مناجــات- در زمــره مصادیــق اثرپذیــری مســتقیم اســت. تبییــن مبانــی و مســتندات قرآنــی نیایش هــای امــام جــواد(ع) از اهــداف ایــن پژوهــش اســت. بــا بررســی ایــن نیایش هــا در می یابیــم کــه جنبه هــای گوناگونــی از معــارف نــاب اســلامی و شــیعی در آن هــا بازتــاب یافتــه اســت و تدبــر در مضامیــن آن هــا، گذشــته از زنــگار زدایــی از دل، از حیــث معرفــت مســتقیمی کــه از نــگاه امامــان اهــل بیــت ع) در حوزه هــای خداشناســی، هستی شناســی و انسان شناســی می بخشــد، کاری بایســته و تعالی بخــش اندیشــه اســت.
خلاصه ماشینی:
٤ ارائـه نمونه هـاي والا و دل انگيـز از سـپاس ها و سـتايش ها در متـون دينـي ؛ معرفـي ضمنـي آموزه هـا و مفاهيـم والاي اسـلامي بـا بهرهگيـري از نيايش هـاي امـام جـواد(ع)و نگـرش بـه خـدا و جهـان و انسـان ، از دريچـه نـگاه پيشـوايان ديـن ؛ و نيـز فراهـم سـاختن زمينـه بـراي بررسـي هاي تطبيقـي و تبييـن خاسـتگاه و مسـتندات قرآنـي نيايش هـاي معصومـان (ع)از جملـه اهـداف ايـن پژوهـش اسـت .
٧ در تعاليـم اسـلامي بـر ذکـر نـام خـدا و بـه طـور أخـص ، بسـملة -بـه هـر دو صـورت مختصـر يـا کامـل - در آغـاز هـر کاري بسـيارتأکيـد شـده اسـت ؛ چـون کـه ايـن عمـل بـه مثابـه مشـمول سال بيست و سوم 136 تجلي قرآن در کلام امام جواد(ع) رحمـت و برکـت و اعانـت خداونـد گشـتن اسـت ، و بـه تعبيـري ديگـر، نشـانه بندگـي و يـاري جســتن از اوســت .
بـا ايـن اوصـاف ، ذکـر بسـمله بـراي مسـلمانان بـه صـورت شــعار و نشــانه ديــن اســلام در آمــده اســت و بلنــد گفتــن آن از نشــانه هاي ايمــان شــمرده مي شــود، چنانکــه پيامبــر اکــرم هنــگام تــلاوت قــرآن ، بســملة را بــه صــداي بلنــد ميگفــت و مشــرکان از او روي بــر ميگرداندند.
در نيايش هـاي امـام جـواد (ع)افـزون بـر اين کـه همـه دعاهـا بـا بسـملة و نـام و يـاد خـدا آغـاز مي شـود، گاه در بيـن دعـا نيـز ايـن آغازيـه مبـارک تکـرار ميگـردد، از جملـه در ايـن حـرز شـريف : »بسـم الله الرحمـن الرحيـم الحمـد لله رب العالميـن ...