چکیده:
شاعران برای آفریدن مضامین ژرف و آراستن کلام خویش از روش های گوناگونی بهره برده اند و سخن شناسان و نقادان نیز کوشیده اند که اسباب و ساز و کار این شیوه ها را بیابند و به رایشان قواعدی وضع نمایند. یکی از شیوه های آراستن کلام ، استفاده از ساخت های مقارننحوی (تکرار نحوی) است که با نظر به وجه هنری زبان خلق میشود و میتوان برای آن کارکردهایی مختلف قائل شد. تکرار الگوی نحوی، مقوله ای است که به فرم و ساختار شعر مربوط است ؛ از این رو، راز زیبایی و غنای موسیقایی بسیاری از ابیات خاقانی را باید در فرم شعر او جستجو کرد. خاقانی با چیرگیبیبدیل و شگفت انگیزی که درحوزة زبان و واژگان دارد، به شیوه ای بسیار هنرمندانه وبابسامدی بالا،ب رای آفرینش مضامین و آرایش مظاهرسخن خویش ،از ساخت های مقارن نحوی بهره برده است .گفتنی است که هماهنگی بسیاری از این شیوه ها با مفهوم و معنای کلی بیت ،در خورتوجه است . این مقاله بر آن است تا کارکردهای تکرار نحوی در قصاید خاقانی را از حیث زیباییآفرینی و معنایی مورد بررسی قرار دهد و شیوه های ظهور آن ها را باز نماید؛ شگردی که از ویژگیهای بارز سبکی شعر خاقانی به شمار میآید.
خلاصه ماشینی:
"تأملی بر جنبه های زیباشناختی و معنایی ساخت های مقارن نحوی در قصاید خاقانی جعفر نیک سرشت کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور مرکز کرج ، کرج ، ایران چکیده شاعران برای آفریدن مضامین ژرف و آراستن کلام خویش از روش های گوناگونی بهره برده اند و سخن شناسان و نقادان نیز کوشیده اند که اسباب و ساز و کار این شیوه ها را بیابند و به رایشان قواعدی وضع نمایند.
در تکرار الگوی نحوی، دو مصرع بیت با یکدیگر در توازن قرار میگیرند، به نحوی که شاعر با شیوه های گوناگون لفظی و با استفاده از واژه ها، میان پاره ها و مصرع های بیت توازنی دلنشین ایجاد میکند و «توازن ، فهم و درک و دریافت و داشتن یک شم و بصیرت برای ساخت و پیدایی انواع حالت ها و آهنگ های موسیقایی در پاره ها و اجزای جمله است که در نهایت تعادل معنوی، موسیقایی و لفظی در کلام پدیدار گردد...
در میان آرایه های لفظی، موازنه و ارسال المثل در قالب تکرار نحوی بالاترین بسامد را دارند، تا آنجا که میتوان اذعان کرد، خلق این دو آرایه با کمک ساخت های مقارن نحوی، از مختصه های بارز سبک قصاید خاقانی است .
با توجه به نمونه هایی که در این مقاله به برخی از آنها اشاره شد، میتوان گفت که استفاده از ساخت های مقارن نحوی یکی از مهم ترین ویژگیهای ساختاری و سبکی قصاید خاقانی به شمار میرود و کاربرد تکرار الگوی نحوی برای رسیدن به اغراض زیباشناختی و معنایی از مواردی است که خاقانی توجه و دلبستگی خاصی بدان دارد."