چکیده:
در پژوهش حاضر عمده ترین وجوه مفهوم، جایگاه و مصائب فقدان الگوی مصرف متناسب با اوقات فراغت به همراه مزایای داشتن الگوی صحیح و راهکارهای بهره مندی بهینه از آن با عنایت به تعالیم اسلامی مورد بحث واقع شده است. این پژوهش ضمن ارائه تعاریفی جامع از اوقات فراغت، نقش و جایگاه آن در تعالیم دینی اسلام، مصائب گذران نامطلوب اوقات فراغت را برشمرده و به تبیین وجوه الگوی مصرف بهینه اوقات فراغت با تاسی به آیات قرآن کریم و احادیث نبوی و ائمه معصومین پرداخته است. پژوهش حاضر با مد نظر قرار دادن فرمایشات مقام معظم رهبری در جهت نام گذاری سال 1388 به عنوان سال اصلاح الگوی مصرف در تمامی زمینه ها در پایان به فهرستی از راهکارهای عملیاتی بهره وری از وقت و زمان اوقات فراغت به منظور بهبود حیات مادی و معنوی انسان مسلمان پرداخته است. روش انجام پژوهش تحلیل اسنادی بوده و به منظور گردآوری داده های لازم جهت پاسخ گویی به سوال های پژوهش کلیه اسناد و مدارک موجود و مرتبط با موضوع حاضر با استفاده از فرم گردآوری داده ها جمع آوری و با شیوه کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. عمده ترین یافته های پژوهش عبارتند از:
1ـ در تبیین مفهوم اوقات فراغت باید اذعان داشت، اوقات فراغت به معنی بیبرنامگی، بیمسئولیتی و آزادی بیقید و شرط نیست بلکه بخشی از ساعاتی است که برای گذراندن آن به دقت بیشتری نیاز است . اوقات فراغت مناسب ترین فرصت ها برای توسعه مهارت های شناختی و شکوفایی استعدادهاست.
2ـ جایگاه اوقات فراغت مبتنی بر ملاحظاتی است که از آن جمله میتوان به این موارد اشاره نمود: زمینه ساز و شکل دهنده ی هویت اجتماعی- فرهنگی و دینی جوانان باشد، صرف پرکردن و رفع خستگی و سرگرمی نباشد، بلکه با نگاهی اسلامی دیده شود و در واقع فرصتی برای دریافت تجربه ها باشد.
3ـ مصائب ناشی از فقدان الگوی مصرف بهینه اوقات فراغت و مزایای داشتن الگوی صحیح را می توان شامل: انواع آسیب های فردی و اجتماعی، از قبیل افسردگی، استرس، اعتیاد، بزهکاری، رکود فکری، مشکلات خانوادگی و در عوض وجود آن آرامش نسبی است که برای افراد فراهم میکند که این آرامش باعث شادابی جسمی و روانی، شکوفایی استعدادها، پرورش معنوی، رشد خلاقیت ها، توسعه دانش و فرهنگ وکاهش آسیب های فردی و اجتماعی میشود. حسن گذران اوقات فراغت تضمینکننده ی سلامت و بهداشت روانی انسان است.
4ـ عمده ترین راهکارهای گذران مطلوب اوقات فراغت شامل: گردشگری، مشارکت های اجتماعی، فعالیت های ورزشی، فعالیت های هنری، کتاب خوانی و مطالعه، فعالیت های قرآنی، مهارت آموزی، آموزش زبان و رایانه، برنامه های فوق برنامه علمی، تفکر، محاسبه نفس، صله ی رحم و دیدار دوستان و برادران دینی و تفریحات سالم ورزشی می باشد که به عنوان مهم ترین راه کارهای استفاده درست از زمانی است که هر کدام از ما در اختیار داریم.
خلاصه ماشینی:
"لطفی کاشانی (١٣٧٨) در پژوهش خود با هدف "بررسی نحوه گذراندن اوقات فراغت کودکان و نوجوانان ١٨-٧ ساله منطقه دماوند و رودهن "، ضمن معلوم کردن اولویت های آزمودنی به تفکیک سن و جنسیت ، در نحوه گذراندن اوقات فراغت ، درباره عوامل مورد مطالعه (دیدن تلویزیون ، گوش کردن به رادیو، گوش کردن به موسیقی ، دیدن فیلم ، گردش ، دیدن دوستان هم بازی ، ورزش ، کار هنری و فنی ، خیال پردازی ، مطالعه کتاب ، خوابیدن و بیکاری ) تفاوت های احتمالی را مورد دقت قرار داده است دلاور و همکاران (١٣٧٩) در پژوهش خود با عنوان "بررسی نحوه گذران اوقات فراغت دانشجویان دختر و پسر دانشگاه سیستان و بلوچستان با تکیه بر تربیت بدنی " با بیان اینکه تأثیر چگونگی گذران اوقات فراغت جوانان بر پیشرفت های تحصیلی ، فرهنگی و اجتماعی آنان ، مسئله ای اثبات شده است نتیجه گیری کرده است که نحوه گذران اوقات فراغت جوانان از دو سو به شدت تحت تأثیر می باشد.
تأمینی (١٣٨٨) در پژوهش خود با عنوان "بررسی چگونگی گذراندن اوقات فراغت دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تهران " بیان می کند که خیزش آرام و نهانی تهاجم فرهنگی در دانشجویان بسیار وسیع است و بایستی مناسبات اجتماعی کافی جهت تصحیح روش های گذراندن اوقات فراغت دانشجویان بایستی تعریف ، تصحیح و تکمیل گردد؛ از جمله تشکل های دانشجویی ، امکانات دانشگاه و برنامه ریزی دقیق در جهت برآورد صحیح این نیازها و نقش بسیار با اهمیت جراید و صدا و سیما که در جذب دانشجویان بسیار معنی دار و حائز توجه بیشتر است ، تا از این طریق بتوان با تعیین دیدگاه های مدون علمی و استفاده از تجارب صاحب نظران در نیل به این مهم به موفقیت رسید."