چکیده:
کتاب بررسی فقهی فرمانبرداری و نافرمانی مدنی نوشتة سیدجواد ورعی، پژوهشی
است که در قالب ده فصل، یکی از موضوعات مربوط به روابط حاکمان و شهروندان
در جامعة اسامی را مطالعه کرده است. نویسنده حق نافرمانی مدنی را در دولتهای
مشروع دینی می پذیرد و حاکمان را ملزم به رعایت حقوق نافرمانان می داند و از
سوی دیگر، برای نافرمانی شرایط و قیودی تعریف میکند تا مرز «نافرمانی مدنی»
یا «بغی»، «محاربه» و «افساد فی الارض» روشن باشد و حقی از مردم ضایع نشود.
کتاب، از ساختاری پژوهشی بهره مند است و از نظر شکلی نیز وضعیت قابل قبولی
دارد. نویسنده در اثبات مدعای خود گاه برداشتهای موسع از روایات کرده است. در
مواردی نیز تنها دلیل او سیرة پیامبر اسلام(ص) یا امیر مومنان(ع) است که برای
اثبات مدعا ناکافی است. با این حال این کتاب گامی مناسب در توسعه فقه سیاسی
شیعه با تکیه بر حقوق مردم محسوب می شود.
خلاصه ماشینی:
"مؤلــف کتــاب بــرای تبییــن ایــن فــرض ، نخســت در بحثـی بسـیار مسبـوط شـش نظریـۀ فهقـی دربـارة لـزوم تعزیـر مرتکـب گنـاه ارائـه می کنـد و پنـج نظریـه را بـه همـراه دلایـل ، نقـل و نقـد می کنـد و در پایـان خــود، نظریــۀ ششــم را می پذیــرد کــه براســاس آن هــر گناهــی جــرم نیســت و سال دوم ، شماره ٧ تعزیـر نـدارد؛ ولـی بـا ایـن حـال برخـی از گناهانـی کـه در شـرع تعزیـر ندارنـد پاییز ١٣٩٥ به جهــت جنبــۀ عمومــی داشــتن مســتحق تعزیــر خواهنــد بــود.
در ایــن بخــش شایســته بــود نویســنده بــه ایــن پرســش نیــز توجــه می کــرد کــه اگــر اعتــراض و نافرمانــی منجــر بــه تضعیــف حاکمیــت باشــد، ولــی عــدم اعتـراض نیـز باعـث تثیبـت اسـتدباد باشـد، تکیلـف شـهروندان چیسـت ؟ درواقـع اگـر حفـظ حاکمیـت مـلازم بـا اسـتمرار برخـی اشـکال ها و مفاسـد باشـد کـدام سال دوم ، شماره ٧ مقــدم اســت ؟ پاییز ١٣٩٥ 312503 ٤ـ٧.
٥. نتیجه گیری کتــاب بررســی فقهــی فرمانبــرداری و نافرمانــی مدنــی نوشــتۀ ســیدجواد ورعــی نویســنده اصل نافرمانی کتابــی اســت کــه تــلاش کــرده در ده فصــل بــا روشــی روشــن و محققانــه و بــا را مــجــــاز مـــی داند، تکیـه بـر منابـع فقهـی ، موضوعـی نویـن و تحقیق نشـده در فقـه اسـلامی را مـورد عصیــان شــهروندان بــر مداقـه قـرار دهـد و ابهامـات فـراوان موجـود در بحـث رابطـۀ حکومت و شـهروندان حاکمــان را مشــروعیت را اندکــی برطــرف کنــد."