چکیده:
این مقاله سعی دارد تا با تمرکز بر پدیده رانتجویی، رابطه میان رانت نفت و کیفیت نهادها را توضیح دهد. بر این اساس استدلال میشود بسته به سطح کیفیت نهادی هر کشور، ظرفیت و آستانه ویژهای برای جذب و به کارگیری مناسب رانت نفت وجود دارد که فراتر از آن آستانه هر مقدار اضافی رانت نفت، دارای اثر منفی بر سطح کیفیت نهادها است. در صورت افزایش ملایم (پایینتر از سطح آستانهای) رانت و درآمدهای نفتی، کشور به خوبی این درآمدها را جذب و به طور مولد در اقتصاد به کار میگیرد. اما وقتی که ذخیره این منابع طوری افزایش مییابد که از حد آستانهای گذر میکند، سود مورد انتظار فعالیت رانتجویی بیشتر میشود و در این حالت تمایل به فعالیتهای رانتجویی در مقایسه با فعالیتهای تولیدی افزایش مییابد و به دنبال آن کیفیت نهادها تضعیف میشود. رابطهی رانت نفت و کیفیت نهادی بوسیله منحنیای به شکل U وارونه نمایش داده شده است. نتایج تجربی بدست آمده با استفاده از شاخصهای شش گانه کیفیت نهادی، طی دوره 1996-2011 برای کشورهای با اقتصاد نفتی، رابطه به شکل U وارونه میان رانت نفت و شاخصهای حق اظهار نظر و پاسخگویی، ثبات سیاسی، حاکمیت قانون و کنترل فساد را نیز تایید میکند.
خلاصه ماشینی:
نتایج تجربی بدست آمده با استفاده از شاخص های شش گانه کیفیت نهادی ، طی دوره ١٩٩٦-٢٠١١ برای کشورهای با اقتصاد نفتی ، رابطه به شکل U وارونه میان رانت نفت و شاخص های حق اظهار نظر و پاسخگویی ، ثبات سیاسی ، حاکمیت قانون و کنترل فساد را نیز تایید می کند.
١. این مقاله از پایان نامه کارشناسی ارشد حسن یحیوی رازلیقی با عنوان "تاثیر وفور منابع طبیعی بر کیفیت نهادی در اقتصادهای نفتی " به راهنمایی دکتر حمید توفیقی و مشاوره دکتر مهناز ربیعی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب ، استخراج شده است .
راس (٢٠٠١) در غالب مفهومی به نام "اثر تشکیل گروه " بیان می کند که هنگامی که درآمدهای نفتی افزایش می یابد، دولت ها این منابع را برای جلوگیری از تشکیل گروه های اجتماعی مستقلی استفاده خواهند کرد که ممکن است فشار برای دستیابی به قدرت سیاسی ایجاد کنند.
نتایج تخمین نشان می دهد که نظریه نفرین منابع طبیعی برای کلیه کشورها صادق نبوده و نیز از میان شاخص های کیفیت نهادی شاخص "حق اظهار نظر و پاسخگویی " از وفور درآمدهای نفتی تاثیر منفی معناداری گرفته است .
"تفسیری از فرضیه نفرین منابع طبیعی در کشورهای صادر کننده نفت : تکانه های مثبت نفتی از چه سطح آستانه ای برای رشد اقتصادی ، مضر است ؟".