چکیده:
همان طور که میدانیم بعد از پیامبراکرم (ص ) خلفای نخستین خلافت را از خانـدان پیـامبر غصب کردند وبه جای آن ها حکومت جامعه مسلمین را برعهده گرفتند. حـال ایـن سـوال مطرح میگردد که در دوران خلافت خلفای سه گانه بر مسلمین عکـس العمـل جانشـینان پیامبربرای حفظ اسلام چه بوده است و آیا آن ها در آن دوران فعالیتی داشته اند، حال به نظـر میرسد حضرت علی وفرزندان ایشان امام حسن وامام حسین علیهماسلام آرام نبوده انـدو یا در کنار خلفای سه گانه یا در مقابل آن ها فعالیت هایی داشته اند. در این نوشتار با توجه به منابع موجود سعی شده است که به فعالیت هـای امـام حسـن (ع ) در دوران سـه خلیفـه نخستین اشاره شود.
خلاصه ماشینی:
عمر در پایان خلافت خود که یک شورای شش نفره ای را تعیین کرده بود که از میان آن هـا خلیفه بعدی انتخاب شود او حسن بن علی (ع ) و عبدالله بن عباس جزء ناظرین شورای شـش نفره قرارداد، به علت این که آنان از نزدیکـان رسـول خـدا (ص ) بودنـد و اظهـار داشـت کـه امیدوارم به واسطه حضور آن ها برکت به شما روی آورد، البته آن ها بهره ای از خلافت ندارد و من فرزند خود عبدالله را نیز میفرستم تا با شـما [حسـن بـن علـی و عبـدالله بـن عبـاس ] بـه مشورت بپردازد.
٣. دینوری، ابن قتیبه ، امامت و سیاست ( تاریخ خلفا )، ترجمه ناصر طباطبایی، ٤٤ / مشهور است که حسن و حسین علیهما السلام در زمان خلافت عثمان وارد میدان جنگ و جهـاد شدند، زیرا که در منابع آمده است که عثمان در سال بیست و پنجم هجری به عبدالله بن سعد بن ابـی سرح فرمان داد که به تصرف افریقیه بپردازد.
عثمان لشکری عظیم از مدینه که در آن صـحابه پیـامبر از جملـه ابـن عبـاس ، حسـن (ع )، حسین (ع )، پسر جعفر طیار بودند را به نزد عبدالله ابن سرح فرستاد، که او هم با این سپاه در سال ٢٦ هجری روانه افریقیه شد و آن ها توانستند این منطقه را فتح کنند١.
در زمینه حضور حسن بن علی (ع ) در جنگ افریقیه نمیتوان نظر قطعی داد زیرا در کتاب های فتوح ماننـد فتـوح البلـدان بـلاذری و یـا کتاب فتوح مصر و المغرب ابن عبدالحکم و یا این که در منابع سده های نخست مانند تاریخ طبری و یعقوبی مطلبی نیامده است .