چکیده:
قرعه که برای اثبات برخی دعاوی بکار می رود، یکی از قواعد مهم فقهی و حقوقی است که قانون گذار در وضع قوانین و مجتهدان در استنباط احکام فقهی و قضات در مقام دادرسی بسیار به آن عمل می کنند اما ابهام های فراوان درباره این قاعده وجود دارد که انجام تحقیقی مبسوط را می طلبد تا ماهیت قرعه مشخص شده و معلوم شود که قرعه قاعده ای شرعی است یا عرفی؛ مصادیق ذکر شده در فقه و قوانین موضوعه، جنبه حصری دارند یا تمثیلی هستند؟ چه شرایطی برای اجرای قاعده وجود دارد و چه کسی حق اجرای قرعه را دارد و در مقام تعارض با سایر ادله اثبات دعوا چه حکمی پیدا می کند؟
خلاصه ماشینی:
قاعده قرعه عباس زراعت استاد گروه حقوق دانشگاه کاشان (تاريخ دريافت : ١٣٨٦/٧/١٥ - تاريخ تصويب :١٣٨٦/٩/٩) چکيده : قرعه که براي اثبات برخي دعاوي بکار مي رود، يکي از قواعد مهم فقهي و حقوقي است که قانون گذار در وضع قوانين و مجتهدان در استنباط احکام فقهي و قضات در مقام دادرسي بسيار به آن عمل مي کنند اما ابهام هاي فراوان درباره اين قاعده وجود دارد که انجام تحقيقي مبسوط را مي طلبد تا ماهيت قرعه مشخص شده و معلوم شود که قرعه قاعده اي شرعي است يا عرفي؛ مصاديق ذکر شده در فقه و قوانين موضوعه ، جنبه حصري دارند يا تمثيلي هستند؟ چه شرايطي براي اجراي قاعده وجود داردو چه کسي حق اجراي قرعه را داردو در مقام تعارض با ساير ادله اثبات دعوا چه حکمي پيدا مي کند؟ واژگان کليدي: قرعه ، فرض قانوني، اثبات دعوا، اصل عملي، فصل خصومت .
به عبارت ديگر، امر مشکل يا مشتبه يا مجهول که مبناي قاعده قرعه مي باشد زماني تحقق مي يابد که اين عناوين بر امر محل اختلاف صدق کند مانند "خنثاي مشکل "که نمونه بارز اين قاعده است و خنثا را زماني مشکل مي نامند که هيچ راهي اعم از راه هاي شرعي يا عقلي براي بدست آوردن حکم آن وجود نداشته باشدو حتي عدل و انصاف نيز بر قرعه مقدم است و ممکن است عدل و انصاف از راه ذوق سليم بدست آيد يعني اگر عقل آدمي تشخيص دهدکه ترجيح يک طرف با عدالت سازگاري دارد نوبت به اجراي قاعده قرعه نمي رسدو در نتيجه تعارضي ميان قرعه و بقيه ادله اعم از اماره و اصل عملي وجود ندارد تا سخن از ترجيح يکي بر ديگري به ميان آيد وعمل فقهاي بنامي که بحث هاي مفصلي رابه تعارض قرعه و ساير اصول عمليه بويژه استصحاب اختصاص داده اند بدون ايراد نيست .