چکیده:
برخی ژئوپلیتیسینها، سدة بیست ویکم را سده هیدروپلیتیک می دانند و بر این باورند که بیشتر درگیریها و
جنگهای منطق های در جهان، به علّت بحران برآمده از کمبود آب خواهد بود. هیدروپلیتیک، بررسی ستیز و همکاری میان ملتها و بر سر تقسیم منابع آبی است. هومر دیکسون بر آن است که جنگهای آینده و خشونتهای مدنی و اجتماعی بیشتر از کمبود منابع آب، خوراک، جنگل و شیلات ناشی خواهد شد و کشورها، چه مدرن و چه وابسته به منابع تجدیدشدنی، بر سر هر دو منبع با هم درگیر خواهند بود. گفتنی است که وضع منابع آب در درون کشورها چنان از دیدگاه تئوریک مورد توجه قرار گرفته که باعث شده است مفهوم آب مجازی بعنوان یکی از راهکارهای جلوگیری از هدر رفت آب و بهر ه گیری بهینه از منابع آب، در دستور کار برخی دولتها قرار گیرد. در این نوشتار، به روش توصیفی تحلیلی و با بهره گیری از منابع کتابخانه ای و سایتهای اینترنتی به بررسی وضع منابع آب بویژه آب شیرین و کمبود آن در جهان بویژه در ایران می پردازیم. نتایج نشان می دهد که در جهان و بویژه در ایران، منابع آب شیرین و در دسترس انسانها وضع خوبی ندارد و در آینده چالشها و درگیریهایی بر سر منابع آب پیش خواهد آمد؛ چنان که هم اکنون نیز اعتراضها و آشوبهایی بر سر تقسیم آب (در ایران) و حتا جیره بندی آب (در بولیوی) رخ داده است و می دهد.
خلاصه ماشینی:
"4. مبانی نظری شاخصهای مهم بینالمللی سنجش اندازة سرانه منابع آب برای سنجش اندازة بحران آب در کشورهای گوناگون، شاخص فالکن مارک، شاخص سازمان ملل و شاخص مؤسسه بینالمللی مدیریت آب، معتبرترین شاخصهاست: 1ـ شاخص فالکن مارک: خانم مالین فالکن مارک، هیدرولوگ سوئدی، بحران آب را بر پایة مقدار سرانه منابع آب تجدید شدنی در کشور تعریف و سرانه آب 1700 متر مکعب در سال را بعنوان شاخص کمبود معرفی کرده است.
بسیاری از کشورها بویژه کشورهایی که در مناطق خشک و نیمهخشک قرار گرفتهاند، برای تولید فرآوردههای کشاورزی به آب نیاز دارند و بیش از 90درصد تولیدات زراعی و باغی کشور ما نیز حاصل کشت آبی است و در واقع آب محور توسعه کشاورزی است.
منابع آب تجدیدشونده کشور 130 میلیارد متر مکعب است و از 5/89 میلیارد متر مکعب آب استحصال شده در کشور 83 میلیارد آن در بخش کشاورزی مصرف میشود (5/93درصد) و با وجود کمبود چشمگیر منابع آب، بهرهوری از این منابع بسیار پایین است.
(براون، 53:1387) برپایة شاخص خانم مالین، کارشناس سوئدی، کشوری را که مقدار منابع آب شیرین تجدیدشوندة آن از 1700 متر مکعب برای هر نفر در سال بیشتر باشد، میتوان در شمار کشورهایی قرار داد که در آنها مسایل و مشکلات ناشی از کمبود آب وجود ندارد و اگر هم وجود داشته باشد، موضعی، مقطعی و محلی است."