چکیده:
ایدئولوژیهای حاکم بر جغرافیای ایران
پاپلی یزدی محمدحسین*
* پژوهشکده امیر کبیر، دانشگاه تربیت مدرس
هر گروه انسانی که ساختار و تشکیلاتی ایجاد می کند (در هر ابعادی) برای خود رسالتی پنهان و آشکار قایل است، ممکن است خلاصه این رسالت و اهداف در اساسنامه آن تشکیلات ذکر شده باشد. پس از رنسانس و به خصوص پس از انقلاب صنعتی که دانشگاههای مدرن در غرب نضج می گرفت آنها رسالت ها و اهدافی را برای تشکیلات خود تعریف کردند که برخی از آنها بر همگان روشن است و بخش دیگر از اهداف که معمولا مهمترین و سیاسی ترین آنها هستند فقط بر خواص آشکار است. این امر ویژه دانشگاه های غربی نیست بلکه همه گروه ها و تشکل ها از جمله احزاب را نیز شامل می شود. بنابراین در پس هر ساختاری یک ایدئولوژی خوابیده است. این مقاله کوشش دارد ایدئولوژیهای حاکم بر جغرافیای ایران را از بدو پیدایش گروه جغرافیای دانشگاه تهران تا کنون مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد. چون در این زمینه این اولین کوشش است، مسلما مقاله دارای کاستیها و خطاهایی خواهد بود.
خلاصه ماشینی:
"H. Papoli Yazdi,Ph. D دانشگاه تربیت مدرس،پژوهشکده امیر کبیر شماره مقاله:586ایدئولوژیهای حاکم بر جغرافیای ایران1چکیده هر گروه انسانی که ساختار و تشکیلاتی ایجاد میکند(در هر ابعادی)برای خود رسالتی پنهان و آشکار قائل است،ممکن است خلاصه این رسالت و اهداف در اساسنامه آن تشکیلات ذکر شده باشد-پس از رنسانس و بهخصوص پس از انقلاب صنعتی که دانشگاههای مدرن در غرب نضج میگرفت آنها رسالتها و اهدافی را برای تشکیلات خود تعریف کردند که برخی از آنها بر همگان روشن است و بخش دیگر از اهداف که معمولا مهمترین و سیاسیترین آنها هستند فقط بر خواص آشکار است.
به چالش کشیدن این کتاب در کلاسهای درس دانشگاه مشهد در سال 1347 و آشنا کردن دانشجویان با جغرافیای جهان سوم،اشاره به تجاوزات آمریکا در ویتنام و فرانسه در الجزایر و انگلیس در هند و مبارزات مردم مکزیک و برزیل برای اصلاحات ارضی و ارجاع داد نقد و بررسی کتاب جنگ شکر در کوبا و بازکردن چشم دانشجویان به ایدئولوژیهایی غیراز ناسیونالیسم ایرانی و کاپتالیسم،دادن موضوعات تحقیقاتی،مثل مبارزات ضداستعماری، شکافتن کلمه استمار،تحقیق در فضای جغرافیایی کشورهای سوسیالیستی،آنهم در زمانی که دانشگاهها تحت کنترل ساواک بودند خود چرخشی عظیم در جغرافیای ایران بود.
اما تلاشهای دکتر حسین شکویی در تربیت مدرس و کمیته برنامهریزی جغرافیا طرفداران خود را یافت برخی از فارغ التحصیلان این دانشگاه که هماکنون در کادر هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس و دانشگاههای دیگر هستند تلاش دارند که جغرافیایی را در چارچوب ایدئولوژیهای انسانگرا،استقلاگرایانه و ضد استعماری و جهان سومی و جهان اسلامگرایی تبیین کنند و فضا را بهگونهای ساماندهی کنند،که عدالت اجتماعی محوریت آن باشد.
در حاشیه این جغرافیا به هدف ناسیونالیستی فعالیتهای جغرافیدانان دیگر برای بازگشایی چشماندازهای جهان سومی،ضداستعماری(مشهد)،جغرافیا عدالت اجتماعی(تبریز)جغرافیای ناحیهای(اصفهان)،جغرافیای کمی(شیراز)،جغرافیای کاربردی(تبریز و مؤسسه جغرافیای دانشگاه تهران)چشمگیر بوده است."